Page 48 - E-Modul Pendidikan Bahasa Bali SD
P. 48
para dalem ring Gelgel lan Klungkung. Yaning selehin susastra Bali purwa
kawangun antuk Sastra Gancaran lan Sastra Tembang.
10.2. Sastra Bali Purwa Wangun Gancaran
Sastra Gancaran punika kriya sastra sane sasuratannyane nenten kaiket antuk
uger-uger padalingsa sakadi sastra tembang. Wenten makudang-kudang sastra
gancaran sane mungguh ring sastra Bali Purwa inggih punika; tatwa carita, lan
paribasa.
1) Tatwa carita;
Tatwa carita saking sastra parajana sane kanggen ngalimurang manah
inggih punika satua sane sering kasatuayang ritatkala wengi majeng ring
alit-alite sadurung sirep.
2) Paribasa Bali: Paribasa Bali pecaknyane gumanti ngranjing
sajeroning kasusastraan Bali tutur. Paribasa punika wantah basa
rinengga, sane dados rerasmen wiadin panglengut basa rikala
mabebaosan kalih magegonjakan, kanggen ngamedalang daging
pikayun manut ring pangrasa suang-suang, nganggen paimbangan
kahanan paripolah barang utawi buron, sane prasida ngwetuang
pakayunane seneng, jengah lan eling.
3. Sastra Bali Purwa Wangun Tembang
Wangun tembang ring Bali kabaos sekar, sekar kaperang dados petansoroh,
luiripune Sekar Rare, Sekar Alit, Sekar Madia, lan Sekar Agung.
1) Sekar Rare;
Sekar rare lumbrahnyane kaanggen ritatkala maplalian, ngangonang
buron, lan rikala wenten upacara.
2) Sekar Alit (macapat)
Sekar alit puniki medue palihan inggih punika pupuh, pupuh-pupuh
punika madue cecirin, inggih punika;
(a) uger-uger sane kasengguh padalingsa; akehnyane carik ring
soang- soang pada, akehnyane wanda ring soang-soang carik, lan labuh
suara ring ungkuring carik
(b) Nganggen wewiletan mangda suaranyane manis.
(c) Soang-soang pupuh madue wirasa sane mabinanyan.
3) Sekar Madia,
Sekar madia sering kasengguh tembang tengahan utawi kidung, madue
ceciren;
45