Page 44 - E-Modul Pendidikan Bahasa Bali SD
P. 44

ring   pamaos      lan   nguratiang     bebaosannyane.       Pangurati    jagi
                         maparilaksana
                         nudut kayun, nyokong, lan ngicen rasa ngaat majeng ring pamaos.
                         7) Madue kawagedan tata basa
                         Tata basa sane kabaos iriki inggih punika mapaiketan ring kruna, basa

                         basita, lengkara, wecana, utawi wecana sane kaanggen, lan anggah-
                         ungguhing  basa  Bali.  Tios  punika  basa  sane  mapaiketan  ring
                         agengalitnyan  suara,  wirama  sane  kaanggen  mangda  sida  makarya
                         uleng  kayun  sane  kauningang,  dadosnyane  sida  mikolihang  tetujon
                         mabebaosan sane kaptiang.
                  9.3 Tetujon Mabebaosan
                         Mabebaosan  pinaka  wewidangan  basa  sane  madue  tetujon.  Tetujon
                  utama  mabebaosan  inggih  punika  pinaka  sarana  ngwetuang  daging  manah
                  rikala  mabaos  sareng  anak  tios  (berkomunikasi).  Mangda  sida  ngaturang
                  daging  pakayunan  sane  anut,  awinannya  sepatutnyane  sang  pamaos  sida
                  ngresepang indik sane kabaosang; lan sida nureksain daging bebaos majeng
                  ring sang sane mirengang; lan ipun patut uning ring dasar-dasar sane utama
                  ring  kahanan  bebaosan,  manut  ring  kawentenan  sane  lumbrah  utawi  ring
                  soang-soang  jadma.  Manut  Wendra  (2005:5)  tetujon  mabebaosan  wenten
                  tetiga sane lumbrah inggih punika
                         1) ngaturang piuning (memberitahukan), nguningayang (melaporkan)
                         2) namiu (menjamu), nglilayang kayun (menghibur)
                         3) ngrumrum (membujuk), ngajakin (mengajak), nesek (mendesak),
                         nyantenang (meyakinkan).
                   Mabebaosan Pinaka Kawagedan Mabasa Bali
                  Kawagedan mabasa Bali medue petang paletan kawagedan inggih punika:
                         1) Kawagedan nguratiang
                         2) Kawagedan mabebaosan
                         3) Kawagedan ngwacen
                         4) Kawagedan nyurat
                         (Haris, 1977: 9; ring Wendra, 2005: 7)
                         Kawagedan  mabasa  punika  biasane  kapikolihang  maundagan  mawit
                  saking malit kakawitin antuk kawagedan nguratiang, usan punika mabebaosan,
                  wus  punika  ngwacen,  lan  nyurat.  Kawagedan  nguratiang  lan  mabebaosan
                  kaplajahin  sadurung  ngranjing  ring  sekolah.  Kawagedan  ngwacen  lan  nyurat
                  biasane  kaplajahin  sausan  malinggih  ring  sekolah.  Ring  kahuripan  sarahina-
                  rahina nganggen 4 kawagedan punika nenten pateh. Puniki kajantenang olih T.
                  Rankin sangkaning seseleh (observasi) ring 68 jadma mawit saking pakaryan
                  lan jabatan mawit kalih sasih.






                                                           41
   39   40   41   42   43   44   45   46   47   48   49