Page 154 - Metode Penelitian Kuantitatif, Kualitatif, dan Penelitian Gabungan by Muri Yusuf (z-lib.org)
P. 154

A
                      B
                      BAGIAN KETIGA:GIAN KETIGA: METODE PENELITIAN KUALITATIFMETODE PENELITIAN KUALITATIF

                            tivitas, keengganan, atau kepenolakan untuk memberi jawaban. Dalam kaitan
                            t i v i t a s ,   k e e n g g a n a n ,   a t a u   k e pe n o l a k a n   u n t u k   m e m b e r i   j a w a b a n .   D a l a m   k a i t a n
                            i t u l a h   j a t i   d i r i ,   k e m a m pu a n ,   d a n   k e t e r a m pi l a n   pe n e l i t i   d i u j i   d a n   s a n g a t   d i pe r l u -
                            itulah jati diri, kemampuan, dan keterampilan peneliti diuji dan sangat diperlu-
                            kan. Usahakan materi yang sensitif dijadikan normatif dan tidak menyinggung
                            k a n .   U s a h a k a n   m a t e r i   y a n g   s e n s i t i f   d i j a d i k a n   n o r m a t i f   d a n   t i d a k   m e n y i n g g u n g
                            kedirian seseorang maupun orang lain.
                            k e d i r i a n   s e s e o r a n g   m a u pu n   o r a n g   l a i n .


                                              n
                                                 a
                                                c
                            S
                               u

                                    i
                                 a
                                   s
                                     W
                                          w
                                            a
                             i
                              t
                                        a
                                                    a
                                                   r
                      d.  d.  Situasi Wawancara
                              D a l a m   s i t u a s i   w a w a n c a r a ,   s e k u r a n g - k u r a n g n y a   a d a   e m pa t   k o n d i s i   y a n g   pe r l u
                             Dalam situasi wawancara, sekurang-kurangnya ada empat kondisi yang perlu
                      mendapat perhatian.
                      m e n d a pa t   pe r h a t i a n .
                      1)  Waktu pelaksanaan.
                      1 )    W a k t u   p e l a k s a n a a n .
                      2
                                       p
                                         e
                              e
                                  pa
                               m
                      2)  Tempat pelaksanaan.           .

                                     t
                       )
                                               s
                                                      n
                                             k

                                                   a
                                                 n
                                                     a
                                                a
                            T
                                           a
                                           l
                            K
                                a
                      3
                              e

                       )
                      3)  Keadaan lingkungan pada waktu wawancara.
                                                                              w
                                                                                a
                                                                            a
                                                            d
                                                         pa
                                                      n
                                                     a

                                                                                 n
                                                                       u
                                                                   a
                                                                      t
                                                                    k


                                                              a
                                                                          w
                                                                w
                                         i
                                         l
                                                                                         .
                                          n

                                   a
                                 d
                                      n
                                     a
                                                                                     a
                                                 n
                                                                                   c
                                                   g
                                                                                      r
                                                                                       a
                                            g
                                               u
                                              k
                      4)  Sikap masyarakat.
                      4 )    S i k a p  m a s y a r a k a t .
                            Keempat komponensial tersebut (pewawancara, sumber informasi, materi, dan
                            K e e m pa t   k o m po n e n s i a l   t e r s e b u t   ( pe w a w a n c a r a ,   s u m b e r   i n f o r m a s i ,   m a t e r i ,   d a n
                      s i t u a s i   w a w a n c a r a )   s a l i n g   b e r pe n g a r u h   d a n   b e r i n t e r a k s i ,   s e h i n g g a   m e n u n j a n g   d a n
                      situasi wawancara) saling berpengaruh dan berinteraksi, sehingga menunjang dan
                                                         a
                                n
                                                                                       w
                                                                                j
                          n
                                                                                                     a
                                              n
                                                                                                                 a
                                                                                                    r

                                                                                                           pa
                                                             p

                                                                              u
                                                           t
                                                                                                                              k
                                             e
                                                                             t
                        u
                                                                                                         A

                                                   a
                                                     m

                              k
                                                                                                                     e
                                                                                                                                 m
                            g
                                                                                    n
                                                  h
                                                                                   a
                                                        b
                                                                                                                       m

                                                                                                                                o
                                                                                                                                    po
                                                                                                                    s
                                                g
                                                                                                      .
                               i
                                                                                 u

                                                                                         a
                                                                                                                l
                                                                         a
                                                                  c

                                                                                                                i
                                                                                           w
                                    u
                      m
                                                                                                 c
                      mungkin juga menghambat pencapaian tujuan wawancara. Apabila semua kom po-
                                                                                                                           a
                                                                                                                                       -
                                     g
                                                                     pa
                                                                                               n
                                                                                                              b
                                                                                             a
                                                                                                                         u
                                                                   a
                                       a
                                                                        i
                                                                n
                                                                                                  a
                                          m
                                                              e

                                                                          n
                                   j

                                                                                                                        m
                                                 n
                                                                                                                          a
                                       n
                                                                                         s
                                                                                                      i
                                                                                             y
                                                                                      n
                                                                                                                             a
                                     u
                                            i
                                           s
                                                                                                                      ,
                              l
                                                                                               a
                                                                                                                                 u
                                                                                                     s
                                                                                                                            k
                                                                                        g
                                               e
                                b
                                                                                                 m

                                              d
                                                                                           n



                                  e
                                   r
                                                                                                    a

                                         g
                                    f
                                                                                           i
                                                                                                                                t
                             a
                                                                             g
                                                            k
                                                                                                                                     a
                                                                           n
                                                                e
                                                               s

                                                          a
                                                                                                                  i
                         n
                                                                               a
                       e
                                                            i
                                                                                                         g
                                                                                                           -
                                                                        d
                                                                                                               a
                                                                                                            m
                                                                      i
                                                                     a

                      nensial berfungsi dengan baik sesuai dengan fungsinya masing-masing, maka tujuan
                      n
                                                                          e
                                                                  s
                                                                   u
                                                                                                                s
                                                                                                                                       n
                                                        b
                                                                                                                    g
                                                                                                                                   u
                                                                                    u
                                                                                                                  n

                                                    a
                                                                                   f
                                                                                                                                   j

                                                      n
                                                                                n
                           s
                            i
                                                   g
                                                                                                       n
                                                 r
                                                                                                                                   n
                                                    a
                                                                       b

                                          a
                                                                                                                                       a
                                      a
                                                                  a
                                                                                                                                 e
                                                  c

                                                                   n
                                        k
                                                                                    a
                                                                                            a
                                                                                     l
                                                                        a
                                                                          i

                                                                                         n
                                               t
                                                e
                                                                                 e
                                                           d
                                                                                                                                    s
                                                                                       k
                                                         i
                                                                               S
                                                                                                                               n


                                                                g
                                                                           k
                                                     pa
                                                                                                                            po
                                                                                      i
                                                                                           y
                                           n
                                                                            .
                                                             e
                                                              n
                                                                                  b
                                                                                                                                      i
                                   a
                                                                                                 pa
                                                                                                                 a
                             n
                                                                                                       a
                        wawancara  akan  tercapai  dengan  baik.  Sebaliknya  apabila  banyak  komponensial                             l

                        a
                                                                                                               y
                      w
                                                                                                      i
                                                                                                                       o
                                 a
                                                                                                    b
                                  r
                                                                                                       l
                                                                                                                      k
                               c
                                                                                                          b
                                                                                                            a
                          w
                                                                                                                         m
                                                                                               a

                                                                                                                  k
                                                                                                              n

                            a
                      y a n g   t i d a k   b e r f u n g s i ,   m a k a   w a w a n c a r a   y a n g   d i l a k u k a n   a k a n   m e n g a l a m i   k e l a m b a n a n
                      yang tidak berfungsi, maka wawancara yang dilakukan akan mengalami kelambanan
                      dan mungkin juga tidak berhasil. Namun perlu pula digarisbawahi bahwa secara ter-
                      d a n   m u n g k i n   j u g a   t i d a k   b e r h a s i l .   N a m u n   pe r l u   pu l a   d i g a r i s b a w a h i   b a h w a   s e c a r a   t e r -
                      pe r i n c i   k e b e r h a s i l a n   d a l a m   p e n g u m pu l a n   d a t a   d a r i   s u m b e r   i n f o r m a s i   s a n g a t   d i t e n -
                      perinci keberhasilan dalam pengumpulan data dari sumber informasi sangat diten-
                                l
                                                       pe

                                                                             n
                                                             a
                                                                           u
                                                                                                                                g
                                                                                       e
                                                                                                                    d
                                               pu
                                                                                                      m
                                                              w
                      t
                                                                                                                      a
                                                                                 k
                                                                                                                                  i
                                                   a
                                                                                                                                    u
                                                                                    m
                                                    n
                                                                                                        e
                                                                              t
                                                                               u
                                                          w
                        k

                       u


                              o

                            n
                                                                                                                                   k
                                                                                                                 i
                          a
                                                                                                          n
                                                                                                                  ,
                                           a
                                                                                                               a
                                                                                                n
                                                                                                                       n
                                                                                                                          m
                                                                                            n
                                                                                                                             e
                                                                                                                                      t
                                     k
                                                                        a
                                                                  n
                                                                                                i

                                                                    c
                                                                                                                 l
                                                                 a
                                                                                                  g
                                                                                           a
                                                                                                             g
                                                                       r
                                        m
                                                                                                    ,
                      tukan oleh kemampuan pewawancara untuk memancing, menggali, dan mengikut-
                                                                                        m
                                                                     a
                                                                                                            g
                                 e
                                   h
                                                                                                                              n

                                       e
                                             m
                                                                                              c

                                                                                                                                       -
                      sertakan sumber informasi sehingga ia tertarik dan terlibat secara aktif serta mampu
                      s e r t a k a n   s u m b e r   i n f o r m a s i   s e h i n g g a   i a   t e r t a r i k   d a n   t e r l i b a t   s e c a r a   a k t i f   s e r t a   m a m pu
                                                                   b
                                                       i
                                                      s
                                       a
                                                                      n
                                                                     e
                                     k
                          n
                                                         y
                                                     a
                            y

                                                                                .
                      m
                               m
                      menyampaikan informasi yang sebenarnya.
                                           i
                                                 r
                                                              g
                                            n
                                                                          r

                                              f
                                                                           n
                                               o
                                 pa
                                                                              a
                                         n
                                                                        a
                                                           a
                        e
                                     i
                                                                  e

                                                                             y
                                                                s
                                                  m
                                                            n
                             a
                            D a l a m   k a i t a n   i t u ,   pe w a w a n c a r a   h e n d a k l a h   m a m pu   m e n j a w a b   pe r t a n y a a n   b e r i -
                            Dalam kaitan itu, pewawancara hendaklah mampu menjawab pertanyaan beri-
                         t
                       u
                          :
                      kut:
                      k
                                              w
                                                                                                                                      g
                                                                                                     g
                                                                 e
                                   t
                                                                                                                              y
                                                                                          g
                                  a
                                                                                                   n
                                                                                        n

                                                a
                      a)  Dapatkah pewawancara menciptakan hubungan yang akurat dan menyenang-

                                                                            a
                                                                                      u
                                                                           k
                                p
                                                                                                                               e
                                                              m

                                                                    c
                                                                                                             r
                                        h
                                                                                                           u
                                                                                             n
                                                                                                                          e

                                                                                                                                       -
                                                                      i
                                                                                                              a
                                                                      pt
                                      a
                                                                                                 a

                                                                                                               t
                                          pe
                                                                                                                            n
                                                                         a
                                                                  n

                                                                                                y
                                                                                                                        m
                                    k
                                                                                           a
                                                                                                                     n
                                                    a
                                                          r
                                                                                                       a
                                                                                                                 d
                                                           a

                            D
                                                     n
                                                                              n
                                                                                                                                  a
                                                                                   u

                      a
                                                                                                         k
                                                       c
                                                                                 h
                                                         a
                              a
                       )
                                                  w
                                                                                    b
                                                                                                                                 n
                                                                                                                   a
                                                                                                                                    n
                            k a n   d e n g a n   s u m b e r   i n f o r m a s i ?
                            kan dengan sumber informasi?
                            Apabila pewawancara mampu menciptakan situasi dan hubungan yang akrab,
                            A pa b i l a   pe w a w a n c a r a   m a m pu   m e n c i pt a k a n   s i t u a s i   d a n   h u b u n g a n   y a n g   a k r a b ,
                            m  a k a   s u m b e r   i n f o r m a s i   a k a n   pe r c a y a   d a n   a k a n   s i a p  m e r e s po n s   d e n g a n   b a i k .
                            maka sumber informasi akan percaya dan akan siap merespons dengan baik.
                                                                                                                            e
                                                                                                                        ,
                                                                                                           n
                                                                                            a

                                                                                              n
                                                                                                                   b
                                                                                                                                    d
                                                                                                              a
                                                                                                                    a
                                                                                  a
                                                                                                y
                                                                                                                           t
                                                                                 k
                                                                       y
                                                                                                            g
                                                                                           t
                                                                                                                                 ,
                                                                                                       d
                                                                                       pe
                                                                                                                       k
                                                                          m
                                                                                                    n
                                                                                                                                     a
                                                                                                                                t
                                                                            pa

                                                                                                                      i

                                                                        a
                                                                                                 a

                                                                                                                                       n
                                                                                i
                                                                                                                n
                                                                                                                             pa
                                                                                                   a
                                                                                    n
                                                                                          r

                                                                                                         e

                            M
                                                                 m
                       )
                                                  a
                        b)  Mampukah pewawancara menyampaikan pertanyaan dengan baik, tepat, dan
                      b
                                m
                                   pu
                                             pe

                                                             r
                                                w
                               a
                                                              a

                                                                     n
                                                      a
                                                        n
                                        a
                                                          c
                                          h
                                       k
                                                    w
                                                           a
                                                                   e
                                                                                          a
                                                                                           h
                                          g
                                            a
                                                                                  t
                                                      a

                                                          pu
                                                                                a
                                                       m
                                                                                    pe

                                                                                       m
                                             n
                                                   m
                                                  e
                                                k

                                                                                                                i
                                                                                                                 n
                                                                                                              r
                                                                                                        m
                                                                                                           b
                                                                                                             e
                                                                                                                   f
                                                                                                                           s
                                                                                                                            i
                                                                                                                             ?
                                                                                                                         a
                                                                                                                    o
                                                                                                                      r
                                                                                                                       m
                                     d

                                   i
                                                                                              m
                                                                                             a
                                        n
                                       e
                                                                                                 a
                                                                                                     s
                               s
                                                                                                      u
                                u
                                                                                                   n
                                  a

                                                                              k
                                                                      t
                                                                           n
                                                                             g
                                                               n

                                                                   e
                                                                          i

                                                                         t
                                                             a
                                                                    r
                                                                  s
                                                                       a
       a



           a                se sesuai dengan kemampuan serta tingkat pemahaman sumber informasi?
          k




       k

         a





            t a


       t



       s


         s                  Andai kata pewawancara mampu bertanya dengan baik, maka ia akan mendapat
                                d
                                                                                                                     k



                                                                                                        m
                                                                                                                    a


                                           pe
                                                                           e
                                                                                         n
                                      a
                                                                                               n
                                                                                                       ,
                                        t

                                                                                                              a
                                     k
                                                                   m
                                                                                                 b
                              n
                                                                                                             k
                                                                                                           a
                                                                                                   a
                                                                 a
                                         a
                                                                                                                  a
                                                                                           g
                            A

                                                                          b
                                                                                             a
                                                                                                                 i
                                   i
                                                              m
                                                                                                     k
                                                     a
                                                                                                    i
                                                                                  y
                                                                                                                                 d
                                                                                    a
                                                  w
                                                                             r
                                                                                                                               n
                                                                                                                              e
                                                            a
                                                                                                                                    pa
                                                        c
                                                         a
                                                                                                                                        t
                                                                               a
                                                                                                                                   a
                                                      n
                                                           r
                                                                              t
                                                                                 n


                                                                     pu

                                                                                      d
                                                 a
                                                                                                                           m
                                 a
                                                                                                                         n
                                                                                        e
                                              w
                                                                                                                       a

       u


         u



         p
       p




         a


            i     a         n i l a i   t a m b a h   d i b a n d i n g k a n   pe w a w a n c a r a   l a i n   y a n g   k u r a n g   m a m pu .   Le b i h - l e b i h
                            nilai tambah dibandingkan pewawancara lain yang kurang mampu. Lebih-lebih


       i
       s




         s
       e


           e


           n                lagi kalau pewawancaranya kaku dan kurang menarik.


       n
                             a
                                                                     k
                                                                  k

                            l

                                                                       u
                                                                    a
                                                                                                     .
                                i
                              g
                                                                                 u
                                                       c
                                                                          d
                                                   a
                                                                           a
                                                                                          m
                                      a
                                                                                    a
                                   a
                                                                                                  r

                                             w
                                     l
                                                                             n
                                                                                                a
                                                                                        g
                                          pe
                                                            n
                                                                                   r
                                                     n
                                       u
                                  k
                                                                                              n
                                                          r
                                                                                                    k


                                                                                             e
                                                           a
                                                                                k
                                                 w
                                                        a

                                                                                      n
                                                              y
                                                                                                   i
                                                                a
                                               a

       o



         o
       d


          d






         n



       i

          i       n   c)  Dapatkah pewawancara menggali semua data yang diinginkan dan menata atau
          /


       /


                                                              m

                                                                                      a
                                                                                         a
                                                                                                                     n
                                             w
                                                                                                                    a
                                                                            e
                                                                                        t
                                                a
                                                                              m
                                                                                                                                   a
                                                       c
                                                                                  a

                                                           a
                                                                                                                                     a
                                                                                                                                       u
                                                          r
                                                                                u
                                                        a
                                                                                                                                    t
                                                     n
                                                                                                                           e
                                                 w
                                                                                    d
                                                                                                                        m
                                                                     g

                                                                                                                              a
                                                                                                                               t
                                                                                                                                a
                                                                                                                            n

                                                    a
                                      a
                                                                                                              a
                                                                                              n
                                                                                                            k
                                                                  n
                              a
                                                                   g
                                                                                                               n
                                                                                             a
                                                                                                      n

                                                                                                   d
                                        h
                                                                                                g
                                                                                                         i
                                                                        l
                                    k
                                                                e

                       )
                                   t
                            D

                      c
                                                                                                          n
                                                                                                        g
                                                                                           y


                                                                                                     i
                                                                       a
                                                                         i

                                                                           s
                                                                                                                  d
                                p
                                          pe
                                                                                                    i
                                  a


       m
           m


       o
           o


           c                merekamnya dengan baik dalam konteks yang sebenarnya?



       c
                                                                              t
                                                     a
                                                                                                e
                                 e
                                                                                                     r
                                                         b
                                                                                                    a
                                                                         k
                                                                               e
                                   k
                               e

                                r
                                                       n
                            m
                                                                                                       n
                                                           a
                                                                                                  n
                                                                                 k
                                                                                                        y
                                                                                      a
                                         n
                                              d
                                                                                            s
                                                                                             e
                                                e
                                                             k

                                                                           o
                                            a
                                                                                          g
                                          y
                                                                    a


                                                                                        n
                                      m
                                                                d
                                                                   l
                                                   g
                                                                                                           ?
                                    a
                                                                                   s
                                                                                                          a
                                                                  a


                                                  n
                                                                                               b
                                                                                     y
                                                            i
                                                                     m
                                                                             n
       .  .
   149   150   151   152   153   154   155   156   157   158   159