Page 155 - Metode Penelitian Kuantitatif, Kualitatif, dan Penelitian Gabungan by Muri Yusuf (z-lib.org)
P. 155

B A B   1 4     I n s t r u m e n   d a n   T e k n i k   P e n g u m p u l a n   D a t a
                                                                         BAB 14    Instrumen dan Teknik Pengumpulan Data


                                                                          t

                                                                           e
                                                                              t
                                                                             r
                                                                      n
                                                                    a
                                                                       g

                                                                  y
                                                                               i
                                                                                             k
                                                                                          pa
                                                                                        a

                                                                                                h
                                                                                               a
                                                                                   g
                                                                                  g
                                                                                n

                                                                                      l
                                                                                     a
                                       a
                                     k


                                         a
                                        t
                              n
                            A
                            Andai kata ada pertanyaan yang tertinggal apakah informasi itu mudah dapat
                                   i
                                 a
                                d
                                            a
                                                           y
                                                         n
                                                        a
                                                                n
                                                              a
                                                            a

                                               a
                                              d
                                                       t
                                                     r
                                                  pe
                                                                                                              s
                                                                                                                                   a
                                                                                                             a
                                                                                                                             a
                                                                                                       o
                                                                                                                  i
                                                                                                         r
                                                                                                          m
                                                                                                                                 d

                                                                                                                           d
                                                                                                                   u
                                                                                                                  t
                                                                                                    n
                                                                                                                              h
                                                                                                                      m
                                                                                                   i
                                                                                                                                        t

                                                                                                                         u
                                                                                                      f

                                                                                                                i
                                                                                                                                    pa
                            kembali?
                            k e m b a l i ?
                                             pe
                                                                                                                             a
                                                       a
                                                      c
                                                         r
                                                                                                                       m
                                                                                                                          a
                                                                                                                           k
                                                w
                                                    n
                                                   a
                                 n
                               a
                                   d
                                                                                                                                   u
                              e
                            Seandainya pewancara tidak dapat menguasai kondisi tersebut, maka situasi                                   i
                                                                                                                                      s
                                                                                                                                     a
                            S
                                                                                                                                  t
                                          a
                                         y


                                                                                                                                s
                                                                                                                                 i
                                    a
                                       n
                                      i

                                                                                    g
                                                                                      u
                                                                                        a
                                                                                                        i
                                                                                                           e
                                                                              m
                                                                                 e
                                                                                   n
                                                                                                          t
                                                                                              k
                                                                                                     i
                                                                                                o
                                                                                                  n
                                                                                                    d
                                                                                         s
                                                                                                      s
                                                                                           a

                                                                                            i
                                                                                                            r
                                                               d
                                                              i
                                                                                                                    t
                                                                  k
                                                                 a

                                                          a

                                                                                                                     ,
                                                             t
                                                                                                               e
                                                                         pa
                                                                                                              s

                                                                            t

                                                                                                                  u
                                                                     d
                                                                       a
                                                                                                                b

                                                                                                         i
                                                                                                       a
                                          n
                                                                                                            f
                                                                                                             o
                                         e
                                                                                                          n
                      w
                                                                                                 i
                                                                                                 n
                                                                                               h
                                              d
                                                                                                     g
                                            j
                                                                                                   g
                                             a
                                      m
                                                                                                                        a
                               c
                                 a
                                                                                                                       y
                             n

                                                                                                                          n
                                                                                                                            g

                                                                                                                m
                                                                                                                  a
                                                                                                              r

                                                                                                                    s
                                                                                                                     i
                                   a
                                  r

                                                                           t
                                                           e
                                                            r

                                                                             d
                                                                               a
                                                                            i
                                                          t
                                                                        n
                                                                  k

                                                                r
                                                                 i
                                                              t
                                                                       a
                                                               a
                                                                     d

                                                  t

                                                   i
                                                                                         p
                                                                                             e
                                                i
                                                                                            s
                      wawancara menjadi tidak tertarik dan tidak hidup sehingga informasi yang didapat
                                                                                       u

                                                                                   h
                                                                                k
                                                       k
                                                                                     d
                                                    d
                                                     a
                                                                                     i
                          w
                            a
                        a
                                                                                                                                 d
                                                                                                                                i
                                                                                                                               d
                                                                                                                                   a
                                                                                                                                    pa
                                                                                                                                        t
                                                                                                                  a
                                                                                      t
                                   k
                                                                                        a
                                                                                         n
                                                                                                                i
                                                   r
                                                                                                                 l
                                                                                       i
                                                                                                                                    y
                                                        g
                                                                                 n
                                  g

                                                                              pe
                                                                                                                     u
                                                                                   e
                                                                                    l
                                                    a
                                                                                     i
                                                                                                                    k
                                                      n
                        d
                           k
                                                                                                    s
                                                                                                          n
                                                                                                                                  n
                                                                                                            g
                                             n

                                                                                                       d
                                                                                                         a
                      t
                      tidak lengkap dan kurang berarti untuk penelitian yang sedang dilakukan. Banyak
                                                                                                     e
                                           a
                                         d
                                                                                                               d
                         a
                                                                                                                                a
                                     a
                                                 u

                                                                                            y
                                                                                               n

                                                                                                 g
                                       p
                                                k
                                                                                              a

                                                               a
                                                                           k

                                                                         u
                                                                                                                                     a
                                                                   i
                                                           b
                                                                                                                            .
                                                                                                                       k
                                n
                                                                                                                         a
                                                              r
                                                                                                                                       k
                              e
                                                                      n
                                                                                                                          n
                              l
                                                            e
                                                                                                                              B
                                                                        t
                                                                     u
                                                                  t
                                                                r



                       i
                      informasi yang seharusnya dapat dilacak dan diambil, namun karena kekurangmam-
                      i n f o r m a s i   y a n g   s e h a r u s n y a   d a pa t   d i l a c a k   d a n   d i a m b i l ,   n a m u n   k a r e n a   k e k u r a n g m a m -
                                                                                               a
                                                                                                         r

                                                                                                             g
                                               a
                                           c
                         a
                                                                                                       u

                                                                                                                                 m
                                                                                                                           n
                              pe
                                                                     a
                                                                                             n
                                                              d
                                                                 n
                                                                   g
                                                                e
                                         n
                           n
                                                                                                          a
                                            a
                                                                                                    e
                      puan pewawancara melacak dengan baik atau karena kekurangpercayaan sumber

                                                                                                                                       r

                      pu
                                                                                                     k
                                                                                                           n
                                                                                                  k
                                       a
                                              r
                                                                                                                   c
                                                                                    u
                                                                                                                        a
                                                                                   a
                                                      l
                                                                           a
                                                                                                                  r
                                                                         b

                                                    e
                                                           k
                                   a
                                                                                                                               u
                                                          a

                                                        c
                                 w
                                                                                                                      y
                                                                             k
                                                                                  t
                                                                             i
                                                       a
                                                                                a
                                                                                                                                    b
                                                                                                                     a

                                                                      n
                                                                                           r
                                                                                                                 e
                                                  m

                                                                                         a
                                                                                                                                      e
                                                                                                               p
                                                                                                                          a
                                                                                                                              s
                                                                                            e
                                                                                       k
                                     w
                      i n f o r m a s i   s e b a g a i   s u m b e r   i n f o r m a s i ,   m a k a   i n f o r m a s i   t e r s e b u t   t i d a k   d a pa t   d i r e k a m
                      informasi sebagai sumber informasi, maka informasi tersebut tidak dapat direkam
                       t
                                                        n
                                                              i

                                                                .
                                           t
                                                 e
                          u
                                                            a

                                              t
                                                              k
                        a
                                                      a
                                                          b
                                               d
                                                    g
                                                   n
                                            a

                      a
                                         a
                                    t
                              d

                             i
                      atau tidak tercatat dengan baik.
                            t
                                        c
                                       r
                                a
                                     e
                                  k
                                                                                                                  a

                                                     e
                                                                                    g
                                                                                   n
                                                                                                                     a
                                                                                 a
                                                                                                                   h
                                  a
                                                      b

                                                                                                               a
                             Di samping itu, beberapa faktor lain yang menyebabkan kesalahan data/infor-
                                                 ,
                                                                                           n
                                                                                                              s
                                                u
                                                                                             y
                                                                                                                 l
                                                   b
                                                                                       m
                                    m
                                                                                          e

                                                                                                                                   f
                                                                                                                                      r
                                                                      o
                                                                     t
                                                                                                                           a
                                                            pa
                               i
                                                                        r
                                                                                                                         d
                                                                                                                             t
                                                                                                                                       -
                                                                f
                                                                                                                              a

                                                                   k
                             D
                                                                  a

                                 s
                                                                                                                       n
                                                         r
                                                        e
                                                                                                                               /
                                                                                y
                                                                                                                                    o

                                                                          a

                                                                          l
                                                                            i
                                                                             n
                                                           a

                                                                                                             e

                                                                                                b

                                                                                                   b
                                               t
                                         n
                                                                                                                                 i
                                              i
                                                                                                                                 n
                                                                                                     k
                                                                                                        n
                                                                                                       a
                                                                                                  a
                                       pi
                                           g
                                                                                                           k
                                                                                               e
                      masi adalah informan/sampel yang diambil kurang tepat atau mungkin juga disebab-
                      m a s i   a d a l a h   i n f o r m a n / s a m pe l   y a n g   d i a m b i l   k u r a n g   t e pa t   a t a u   m u n g k i n   j u g a   d i s e b a b -
                                                                                                                   a
                                                                                                          .
                                                                                                            K
                                 a
                      kan daftar pertanyaan yang kurang mewakili objek penelitian. Kesalahan itu terjadi                               i

                                   r
                                                                                                                                 e
                                                                   n
                                            n
                            d
                                                     y
                                                                                                                                  r
                                                              u
                                                                                                                   l
                                                                                                                        n
                                                                                                                           i
                                                                                    o

                                                                              a
                                                                                                  e
                                                                    g
                                                                                                                     h
                      k

                                                                                 i
                                                          g
                                                        n
                                                                                                   l
                                                                                                                       a
                                                                                                    i
                                        r

                                t
                                                                                   i
                                                      a
                                                                                                                                t
                             a
                                                                           w
                                                                                  l
                       a
                                                                               k
                                                                                                                            t
                                                                                                                                    a
                                                                                      b
                                                                                                      i

                                                                                                n
                                                                r
                                                                                                       a
                                                  n
                                                                                                     t
                         n
                                                                                                              e
                                                                                                                                      d
                                     p
                                                            k
                                         t
                               f
                                                                                                                s
                                       e
                                                                                          k
                                                                                                                             u
                                                                 a

                                                                                                                 a
                                                                          e


                                              y

                                                 a
                                               a
                                                                                         e

                                                                       m
                                                                                                        n
                                                                                                                                   j
                                          a
                                                                                             pe
                                                                                        j
                      pa d a   s u m b e r   i n f o r m a s i   y a n g   k u r a n g   t e pa t ,   a n t a r a   l a i n   d i s e b a b k a n   o l e h :   ( a )   k e s a l a h -
                      pada sumber informasi yang kurang tepat, antara lain disebabkan oleh: (a) kesalah-
                       n
                                                             f
                                           n
                                                                                                                               a
                                                                       i
                               g

                                                                                                                       u

                                                                                                      a
                                                                         t
                                                                                                                              t
                                                                          i
                                                                          d
                                                                                                                                     a
                      a
                                                           n
                                                                            a
                                a

                                                                                                                         pe
                                                                     s
                      an sengaja karena sumber informasi tidak mengetahui jawabannya atau pertanyaan
                                                           i
                                        r
                                                                                                         a
                                       a
                                                  m

                                                                 m
                                                                                                                a

                                                                                         t
                             n
                                                                                      g

                                          e

                                                                                        e
                          s
                                                                                                        b
                                                                                                              y

                                                                                                                                n
                                                                                              u
                                                                                                                                  y
                                               s
                                                                                                             n
                                                                                                i
                                                                                           a
                                                                r
                                     k
                                                                                            h
                                                 u
                                                                                m
                                                                                                                     a
                                                                                                           n
                                                                    a
                                                                                                  a
                                                       e
                                             a
                                                                                                    w
                                                              o
                                                                              k
                                                        r
                           e

                                                                                                                                       n
                                                     b
                                                                                                 j
                                   a
                                                                                                                                    a
                                                                                                                  a
                                                                                     n
                                                                                                                            r
                                  j
                                                                                                                    t
                                                                                   e

                                                                                                        b
                                                                  u
                                                                                                                                       -
                                                                     k
                                                                                                                          k
                                                                                                                            a
                                                                                                                              r
                                                                                                 m
                                                                                      a
                                                                                        k
                                                                                                                                n
                                                                                                            i
                                                                                                           r

                                                                                   i
                                                                                                                   a
                                                                                    d
                                                                                             a
                                                                                                               a

                                                                                              u
                                                                                                              j


                                                                                                                 w
                                                                                                                                  a
                                                                                          m
                                                                         e
                                                                                                          e
                                                                           n
                                                                                                                                     j
                                                                                                                        n

                                                                       a
                                                                                                                                     a
                                                                        r
                                                                                                     m
                                                                                a
                                                                               i

                                                                                  t
                                                                                                                    b
                                                                                                    e
                                                                             a
                                                                                                                      a
                                                                                                                               e

                                                                 a
                                           e
                                          t

                                              l
                                            r
                                                              a
                                  u
                                 j
                                a
                                       n
                                      a
                                    k

                                                            f
                                                        s
                                                      n
                                                           i
                                                          t
                                                         i
                                                 u
                                                l
                                              a
                                                     e
                                                   s

                         n
                           g

                       a
                      yang diajukan terlalu sensitif atau karena ia tidak mau memberi jawaban karena ja-
                             d
                      y
                               i
                                                                t
                                                                                         b
                          b

                                                                                        (
                                                   k
                                                                                                                                 n
                                                                                             k
                                                                                               e
                      w
                                               g
                                                                                           )
                                                 n
                           a

                                                 i
                                                                                      ;
                                                                             a
                                                                                                                                      j
                                                                               r
                                                         d
                                                                            y
                                                                                                                                      a

                                                           i
                                                                          s

                                                     a
                                                                                   a
                                                                                     t
                                                                                                                                  g
                                                      n
                                                                                a
                                                                                                                                    a
                                                                                  k
                        a
                                                                                                                 g
                                    t


                                                                                                               n
                                                                                                             a
                                       k
                                     a
                                                                                                                           d
                                                                                                                   t
                                                                                                                       a
                                t
                               i
                                                                                                                        k

                                                                                                                    i

                                                                                                                     d
                                 u
                                                                                                            y
                                                                                                   l

                                            i
                                                                                                                              s
                                             n
                                                                                                                               e
                                                                                                s
                                                                                                  a
                      waban itu tak diinginkan di dalam masyarakat; (b) kesalahan yang tidak disengaja,                                 ,
                                                                                                    a
                                         d
                                                                                                         n


                             n
                                                                                                     h
                                           i
                                                                                                       a
                                                                                                                             i

                                                                l
                                                             d
                                                               a
                                                                 a
                                                                   m
                                                                         a
                                                                      m
                      u m pa m  a n y a   m e n y a n g k u t   k e t e l i t i a n   d a l a m   m e n j a w a b   pe r t a n y a a n ;   d a n   ( c )   k e s a l a h a n
                      umpamanya menyangkut ketelitian dalam menjawab pertanyaan; dan (c) kesalahan
                      kebetulan, seperti sumber informasi lelah dalam menginterpretasikan pertanyaan,
                      k e b e t u l a n ,   s e pe r t i   s u m b e r   i n f o r m a s i   l e l a h   d a l a m   m e n g i n t e r pr e t a s i k a n   pe r t a n y a a n ,
                               l
                                                         a
                                                                        .
                         g
                                                      n
                                                        g
                                                                 a
                            g
                              a
                           a
                                                e
                                        a
                                      a
                                        l
                                                                     a
                                          m
                                             m
                                                                      n
                                                             a
                                                  n
                                                             j
                                                                   b
                                a
                                                     i
                                  n

                                    d
                                                               w
                                                   g
                      k

                                                           t

                       e
                      kegagalan dalam mengingat jawaban.
                                                                                                                     i
                                  s
                                                               u
                                                                                    b
                                                                                                                       j

                                                                                                                     n
                                                                      i
                                                                                      e

                                                                   g
                                                                           e
                                                                                  i
                                                                                                                          u
                             Di samping itu masih mungkin terjadi beberapa kesalahan, ditinjau dari segi                                i
                             D

                                            g
                                                                                                        a
                                                                                                                        a
                                              i

                                                      a
                                i
                                                                                                      a
                                                                                          r
                                                                    k
                                                                                                                                      g

                                                                                                               ,
                                                                          t
                                                                                                            a
                                       p
                                                u
                                                                                             pa

                                                                                                             n
                                                                                           a
                                                                                       b
                                                   m
                                                                                                                   i
                                                             m
                                               t
                                         i
                                                                                                                    t
                                                                       n
                                     m

                                                                                         e
                                   a
                                                                                                          h
                                                                                                                 d
                                                       s
                                                                               a

                                                                                                                                r
                                                         i
                                                                                                                              a
                                                                                d
                                          n
                                                                                                       l

                                                                              j
                                                                                                   e
                                                                 n
                                                                            r
                                                                                                                                   s
                                                                                                 k
                                                                                                                                 i
                                                                                                     s
                                                          h

                                                                                                                                    e
                                                                                                                             d
                      pe w a w a n c a r a ,   y a i t u :
                      pewawancara, yaitu:
                      a)  Kesalahan dalam bertanya, antara lain mengubah kata dalam pertanyaan.
                      a )    K e s a l a h a n   d a l a m   b e r t a n y a ,   a n t a r a   l a i n   m e n g u b a h   k a t a   d a l a m   pe r t a n y a a n .
                                   a
                                                                            n
                                                           pr
                                                        m
                                                                s

                      b

                                                       e

                       )
                                   l
                            K
                                              l
                                                                               a
                                                    m
                                               a
                                           d
                                                                  s
                                                                             y
                              e
                                                                         t

                                                                                    .
                                                                        r
                                s
                                             a
                                                                 e
                                                                          a
                        b)  Kesalahan dalam memproses pertanyaan.
                                       a
                                                                    pe
                                 a
                                                              o
                                                 m
                                                                                a
                                                                                  n
                                     h
                                        n
                            D a l a m   h a l   i n i   k e s a l a h a n   t e r j a d i   k a r e n a   m e n g g u n a k a n   c a r a   y a n g   t i d a k   t e pa t   a t a u
                            Dalam hal ini kesalahan terjadi karena menggunakan cara yang tidak tepat atau
                                                         a
                                                                                         o
                                                                                                                r
                                                                                                      a
                                                                 g
                                                  a
                                                                                            e
                                                                    a
                                                                      l
                                                                                                             c
                                       i
                                                                                                           n
                                                                                                pe
                                                                            n
                                        d
                                                                                                              a
                              a
                                                                         n

                                                 l
                                                                                           l
                                                                                 r
                                      t
                                                                       i
                                                                               o

                            karena tidak dalamnya penggalian informasi oleh pewawancara.                           .
                                e
                                              d
                                                               n
                                                                                     a
                                          a
                            k
                                                      n
                                                        y
                               r

                                                                                                       w
                                                                   g
                                           k

                                                            pe
                                               a
                                                                            i
                                                                                        i
                                                                              f


                                                                                                   w
                                                                                                                 a
                                                                                             h
                                    a
                                                                                      s
                                                                       a
                                  n
                                                                                  m
                                                   m
                                                                                                         a
                                        n
                                              l
                                                                     s
                                                                      i
                                               a

                                                              a
                                                       e
                                s
                              e
                                                                t
                                                                                  c
                                 a
                                                                                     r

                                                                           a
                                                                                    a
                                             a
                                                                         w
                                                                               a
                                                          c
                                                                            w

                                                                 h
                                                                                n
                            K
                                                        n
                       )
                                                           a
                                     h

                                   a
                                                                       l
                                       a
                                                             t
                                           d

                                                                                        .
                                                m
                                                    m
                      c
                                                                   a
                                                                                      a
                                   l
                      c)  Kesalahan dalam mencatat hasil wawancara.
                      d)  Peniruan yang mencolok atau dengan sadar mencatat informasi yang sebenar-
                      d )    P e n i r u a n   y a n g   m e n c o l o k   a t a u   d e n g a n   s a d a r   m e n c a t a t   i n f o r m a s i   y a n g   s e b e n a r -
                            nya tanpa menanyakan pertanyaan atau mencatat hasil, walaupun responden
                            n y a   t a n pa   m e n a n y a k a n   pe r t a n y a a n   a t a u   m e n c a t a t   h a s i l ,   w a l a u pu n   r e s po n d e n
                            gagal untuk menjawab pertanyaan itu.
                            g a g a l   u n t u k   m e n j a w a b   pe r t a n y a a n   i t u .
                                                                     m
                                                                                                     a
                                           d
                              e
                                                                a
                                                                  a
                                 a
                                s
                            K
                      e
                      e)  Kesalahan dalam memelihara motivasi sumber informasi.
                       )
                                                                 r

                                                                                                        i
                                                                                                         .
                                                              h

                                                                                                       s
                                        n
                                   a
                                   l
                                     h
                                       a

                                                                                               f
                                                    m
                                                                                                o
                                                       e
                                                                             a
                                                                                       b
                                               a
                                                                          i
                                                                                  u
                                                                                                  r
                                              l
                                                                           v
                                                                       o
                                                           e
                                                                               i

                                                                                         e

                                                                                          r
                                                        m
                                                            l

                                                m
                                                                                             n
                                                                              s
                                                                                 s
                                                             i
                                                                                            i
                                             a
                                                                         t
                                                                                    m
                                                                                                   m
         a




       a
                            Hasil  wawancara  yang  baik  ditentukan  juga  oleh  kemampuan  pewawancara
          k                 H  a s i l    w a w a n c a r a    y a n g    b a i k    d i t e n t u k a n    j u g a    o l e h    k e m a m pu a n    pe w a w a n c a r a




       k



         a



          t a




       t

         s


       s

                            menjaga dan memelihara motivasi yang relevan dalam diri sumber informasi.

       u

           u                m  e n j a g a   d a n   m e m e l i h a r a   m o t i v a s i   y a n g   r e l e v a n   d a l a m   d i r i   s u m b e r   i n f o r m a s i .



           p

       p



         a



          i     a

       i
                                                                                         a
                              pa
                            A

                                                  n
                                                                                   i
                                                    c
                                                                                                                          m
                                 b
                                                                                                                    pa
                                                                                                               g
                                                       r
                                                                                      a

                                                                                                                       t
                                                                                                                 t
                                   i
                                                     a
                                                                                   pt
                                                            d
                                                                                                                   e
                                                                                        k

                                                                                                                             a
                                     a
                                    l
                                                                                 c
                                                                                                                        ,
                                                                  d
                                                                                                          y

                                                                                                  t
                                                                                                                                  h
                                                                         t


                                                                              e
                                       pe
                                             a

                                                                                                           a
                                                                                                     a
                                                                           m
                                                                                                        i
                                                                                                                                    a
                                                                                                       s
                                                                                                o
                                              w
                                                          t
                                                                      pa
                                                              a
                                                                                              m
                                                                                                                                      s
                                          w

                                                                k
                                                a
                                                                                                             n
                                                                                                   i
                                                                                           n

                                                                                                                              k
                                                                               n
                                                           i
                                                                    a
                                                                                                    v

                                                        a
                                                                                                                                a
                                                                                                                                       i
         s                  Apabila pewawancara tidak dapat menciptakan motivasi yang tepat, maka hasil                                 l

       s







         e
       e

       n
         n



                              a
                                                           a
                                                                          a
       o
                                                                                                                         s
                                                                                                                                      a
                                                                                                                                       -
                                                                  h
                                                                                  i

                                                                                 n

                                                                                                                            ,
                                                                s
                                                                        g
                                                                                                                               a
                                                        u
                                                                                                                             b
                            w
                                                                               e
                                                                                                                                    d
                                                                            m


                                                                                                                          )

                                                                                                                                 k
                                                                                                                                 i
                                                                 e
                                                          b
                                                       r
                                                                                                                 n
                                               a
                                                                                             n
                                    n
                                                                                                          o



                                                 n
                                        r
                                                                                        u
                                       a
                                     c
                                                                                         l
                                                                                                               a
                                                                                                            n
                                                                    i
                                                                                          k
                                                             h
         o


                                                                       g
                                                                                                              g
                                                                                   m
                                                     e
                                                                     n
                                                                                                       n
                                                                                                  e
                                                                                            a

                                                                                                                       a
                                                                                                     o
                                                                                                                       i
                                w
                                              k
                                                    b

                                                                                                                    (
                                  a
                                                                                                        d
                                                                                      b
                                            a
                                                                                                k
                                                                                                   c
                                                                                                                     b
                                          a



          d                   wawancara akan berubah sehingga menimbulkan kecondongan (bias), baik da-


       d
         n



       i



            i       n



          /

       /
                                  b
                                                                                      h
                                         k
                                               n

                                                                                                e
                                                                            m
                                                                                                    b
                                                                                              g
                                                                                  a
                                                          m
                                                                   n
                                                                                                         g
                                                                      d

                                                                                                      a
                              m
                                                     u
                                            pe

                                                                                   d
                                                                                                       n
                                                    r
                                                                         l
                                                                                     a
                                                            a
                                                                                                 m
                                                                          a
                                                                                            n
                                                                                                              .

                                                                                         pe
                                                                                                           a
                                     n
                                                 g

                                                                                                            n
                                        u

                                                       h
                                                              u
                                       t
                                                   a
                                   e
                             a
                                                                pu
                                                                        a
                                                                               w

         m                  l lam bentuk pengaruh maupun dalam wadah pengembangan.

       m


       o

         o





       c


         c
       .  .
   150   151   152   153   154   155   156   157   158   159   160