Page 454 - خدمات متقابل ایران و اسلام
P. 454
اﻳﻦ وﻗﺖ ﻏﺪﻏﻦ ﺷﺪ ،ﺑﻌﻀﻲ از ﻛﺘﺐ ﻓﻠﺴﻔﻲ را ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ را ﻣﺨﻔﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﺮدم از ﺑﺤﺚ
ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪﻧﺪ ،زﻳﺮا ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﺑﺮﺿﺪ ﺷﺮاﻳﻊ ﻣﻴﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ .ﺳﭙﺲ روم از ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ روﮔﺮداﻧﺪ و ﺑﻪ
ﻓﻠﺴﻔﻪ روآورد ،و اﻳﻦ در وﻗﺘﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺛﺎﻣﺴﻄﻴﻮس ﺣﻜﻴﻢ و ﻣﻔﺴﺮ و ﺷﺎرح ﻣﻌﺮوف ﻛﺘﺐ ارﺳﻄﻮ)در ﺣﻮزه
اﺳﻜﻨﺪرﻳﻪ( ﺑﻪ وزارت اﻣﭙﺮاﺗﻮر روم رﺳﻴﺪ.
اﺑﻦ اﻟﻨﺪﻳﻢ آﻧﮕﺎه داﺳﺘﺎن ﺟﻨﮓ ﺷﺎﭘﻮر ذواﻻﻛﺘﺎف ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﻃﻮر روم را ذﻛﺮ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﭘﻮر اﺳﻴﺮ ﻣﻴﺸﻮد و
ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ از زﻧﺪان ﻓﺮار ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻣﭙﺮاﺗﻮر روم را ﻣﻴﻜﺸﺪ و روﻣﻴﺎن را از اﻳﺮان اﺧﺮاج ﻣﻴﻜﻨﺪ و ﺳﭙﺲ
ﻗﺴﻄﻨﻄﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺷﺎﭘﻮر اﻣﭙﺮاﻃﻮر روم ﻣﻴﺸﻮد .در اﻳﻦ وﻗﺖ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ روم ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﻣﻲﮔﺮاﻳﺪ و ﻓﻠﺴﻔﻪ
ﻏﺪﻏﻦ ﻣﻲﺷﻮد ،آﻧﮕﺎه ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ:
اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﻗﺪﻳﻢ ﭼﻴﺰي از ﻣﻨﻄﻖ و ﻃﺐ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﻘﻔﻊ و ﻏﻴﺮ او
ﻫﻤﺎﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﺪﻧﺪ).(1
و ﻇﺎﻫﺮا ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺘﺎب ﻓﻠﺴﻔﻲ از اﻳﺮان ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻫﻴﭽﻜﺪام از ﻣﺘﺮﺟﻤﻴﻦ ﻣﻨﻄﻖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ
از ﺳﺮﻳﺎﻧﻲ و ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ .وﻟﻲ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﻳﻨﻜﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺘﺐ ﻳﻜﻲ از ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺧﺪﻣﺎت اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻪ
ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ ﻣﺎ ﻧﺎم ﻣﺘﺮﺟﻤﻴﻨﻲ ﻛﻪ از ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻧﭽﻪ اﺑﻦاﻟﻨﺪﻳﻢ در
اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ ﻧﻘﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ ذﻛﺮ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎز ﻫﻤﻪ ﻣﺘﺮﺟﻤﻴﻦ از ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰ اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ.
ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﺑﻦاﻟﻨﺪﻳﻢ آﻧﻬﺎ را ذﻛﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ اﻓﺮاد ذﻳﻞاﻧﺪ:
ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﻘﻔﻊ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﻨﻄﻖ ارﺳﻄﻮ و ﺧﺪاﻳﻨﺎﻣﻪ ﻛﻪ رﻳﺸﻪ و ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ اﺳﺖ و ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻛﻠﻴﻠﻪ
و دﻣﻨﻪ ﻛﻪ از ﻛﺘﺐ ﻫﻨﺪ اﺳﺖ و در زﻣﺎن اﻧﻮﺷﻴﺮوان ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮي ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد و اﺑﻦ ﻣﻘﻔﻊ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ
ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺼﻴﺢ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ) (2اﺑﻮﺳﻬﻞ ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻧﻮﺑﺨﺖ ﻣﺘﺼﺪي ﺑﻴﺖاﻟﺤﻜﻤﺔ در زﻣﺎن ﻫﺎرون و ﻣﺄﻣﻮن).(3
ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﻧﻮﺑﺨﺘﻲ .اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻳﺤﻴﻲ ﺑﻼذري ﻣﻮرخ ﻣﻌﺮوف و ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺘﺎب ﻓﺘﻮح اﻟﺒﻠﺪان ،ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻦ
ﺧﺎﻟﺪ ،ﻳﻮﺳﻒﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ)اﻳﻦ دو ﻧﻔﺮ ﻣﺴﺘﺨﺪم داود ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﻤﻴﺪﺑﻦ ﻗﺤﻄﺒﻪ ﺑﻮدهاﻧﺪ( ﻋﻠﻲ ﺑﻦ زﻳﺎد
ﺗﻤﻴﻤﻲ ،ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ ،اﺣﻤﺪﺑﻦ ﻳﺤﻴﻲ ﺟﺎﺑﺮ ،ﺟﺒﻠﺔ ﺑﻦ ﺳﺎﻟﻢ ﻛﺎﺗﺐ
ﭘﺎورﻗﻲ:
) (1ﻫﻤﺎن ،ص 351
) (2ﻫﻤﺎن ،ص 178
) (3ﻫﻤﺎن ،ص 396
ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬﺮ 453
www.nasimemotahar.com
ﻟﻄﻔ ًﺎ ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ.
