Page 459 - خدمات متقابل ایران و اسلام
P. 459
- 2اﺑﻮزﻳﺪ ،اﺣﻤﺪﺑﻦ ﺳﻬﻞ ﺑﻠﺨﻲ .ﻫﻢ ادﻳﺐ ﺑﻮده و ﻫﻢ ﻓﻴﻠﺴﻮف ،اﺑﻦ اﻟﻨﺪﻳﻢ ﺷﺮح ﺣﺎل او را در ردﻳﻒ ادﺑﺎ و
ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن آورده اﺳﺖ و ﻛﺘﺐ ﻓﻠﺴﻔﻲ او را ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﻴﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ) (1وﻟﻲ در ﺿﻤﻦ اﺣﻮال ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ
زﻛﺮﻳﺎي رازي)در ردﻳﻒ اﻃﺒﺎ( ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ را ﻧﺰد ﺑﻠﺨﻲ ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ ،ﻣﺨﺘﺼﺮي
درﺑﺎرة اﺑﻦ ﺑﻠﺨﻲ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻛﻨﺪ اﻳﻦ ﻫﻤﺎن اﺑﻮزﻳﺪ ﺑﻠﺨﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ
و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ :ﻣﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي زﻳﺎدي ﺑﻪ ﺧﻂ اﺑﻦ ﺑﻠﺨﻲ در ﻋﻠﻮم ﺑﺴﻴﺎري دﻳﺪهام ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﻣ ﺴﻮده و ﻧﺎﺗﻤﺎم
ﺑﻮد).(2
ﺑﻠﺨﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻘﺎم ﻓﻠﺴﻔﻲ ،در ادب از ﻃﺮاز اول ادﺑﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل رﻓﺘﻪ اﺳﺖ .او را ﺑﺎ ﺟﺎﺣﻆ
ﻫﻤﺮدﻳﻒ ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ او را ﺑﺮ ﺟﺎﺣﻆ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻨﺪ.
اﺑﻦ اﻟﻨﺪﻳﻢ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺘﺐ ،ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ از او ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺷﺮاﺋﻊ اﻻدﻳﺎن و ﻧﻈﻢ اﻟﻘﺮآن و ﻗﻮارع اﻟﻘﺮآن و
ﻏﺮﻳﺐ اﻟﻘﺮآن و ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻣﻜﻪ را ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ .وي در ﺳﺎل 322درﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ.
در ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺑﻦ اﻟﻨﺪﻳﻢ و ﺗﺎرﻳﺦ اﻟﺤﻜﻤﺎء اﺑﻦ ﻗﻔﻄﻲ ذﻛﺮي از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻠﺨﻲ ﺷﺎﮔﺮد ﻛﻨﺪي ﺑﻮده ﺑﻪ ﻣﻴﺎن
ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ .وﻟﻲ ﻣﺘﺄﺧﺮان ﺑﺎﻻﺟﻤﺎع او را ﺷﺎﮔﺮد ﻛﻨﺪي داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ .ﻇﺎﻫﺮاً ﻣﺪرك ﻫﻤﺔ آﻧﻬﺎ ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء
ﻳﺎﻗﻮت ﺣﻤﻮي اﺳﺖ ) (3اﻣﺎ اﮔﺮ واﻗﻌ ًﺎ ﺳﺎل وﻓﺎت ﺑﻠﺨﻲ 322ﺑﺎﺷﺪ ،ﺷﺎﮔﺮدي او ﻧﺰد ﻛﻨﺪي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻌﻴﺪ
اﺳﺖ ،زﻳﺮا ﻛﻨﺪي در ﺣﺪود ﺳﺎل 258در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺷﺼﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎل ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺎﺻﻠﻪ
اﺳﺖ.
ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ ﺑﻠﺨﻲ ﻻاﻗﻞ ﺣﺪود ﺻﺪ ﺳﺎل ﻋﻤﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ .وﻟﻲ ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ
وي 87ﻳﺎ 88ﺳﺎل ﻋﻤﺮ ﻛﺮد ،ﭘﺲ اﮔﺮ او در ﺳﺎل 322در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در وﻗﺖ ﻓﻮت ﻛﻨﺪي 13ﻳﺎ 14
ﺳﺎل داﺷﺘﻪ اﺳﺖ .ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻠﺨﻲ ﺷﺎﮔﺮد ﻣﻊاﻟﻮاﺳﻄﻪ ﻛﻨﺪي ﺑﻮده اﺳﺖ.
ﺑﻠﺨﻲ ﻧﻴﺰ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺷﻴﻌﻪ اﺳﺖ و ﻫﻢ رﻣﻲ ﺑﻪ ﻛﻔﺮ واﻟﺤﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ) (4ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻋﺎﻣﺮي،
ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻣﻌﺮوف ﻛﻪ ﺑﻌﺪ درﺑﺎرهاش ﺳﺨﻦ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﮔﻔﺖ ﺷﺎﮔﺮد ﺑﻠﺨﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ .وﻟﻲ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻌﺪا ﺧﻮاﻫﻴﻢ
ﮔﻔﺖ ﺑﻌﻴﺪ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ.
ﭘﺎورﻗﻲ
) (1اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ ،ص .204
) (2ﻫﻤﺎن ،ص .230
) (3ﻣﻌﺠﻢ اﻻدﺑﺎء ،ﭼﺎپ ﻣﺼﺮ 1923 ،م ،ج /1ص .145
) (4ﻓﻼﺳﻔﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﺻﻔﺤﺎت 124- 113
ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄ ﻬﺮ 458
www.nasimemotahar.com
ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ.
