Page 83 - demo1

Ф. Дэ. Соссюр: ● “Хэл, хэлэх хоёрыг хэлний бодит байдал нэгтгэж байдаг бөгөөд

гол ялгаа нь хэл бол нийгмийн шинжтэй, хэлэх ярих бол хувийн шинжтэй байдгаараа
онцлог” гэж тодорхойлжээ.

Ярианы хэлний ялгаа: ● Хэлэх зүйлийг урьдчилан бэлтгэдэггүй. ● Өмнөөс
зориуд сонголт хийж төлөвлөхгүй. ● Бичгийн хэлнийх шиг нарийн чамбай байдаггүй. ●

Ярианд хам сэдэв маш чухал үүрэгтэй. ● Дохио зангаа нүүрийн хувирал чухал. ● Үгийн

утгын өргөлт, өнгө аялга, хурд чухал ● Бүрэн бус буюу дутмаг өгүүлбэр ихтэй.
Өгүүлбэрээ дутуу төгсгөх нь элбэг байдаг. ● Өгүүлбэрийн гишүүдийн байрлал буюу дэс

дараа чөлөөтэй өөрчлөгддөг. ● Өгүүлбэрийн гишүүдийн байрлал буюу дэс дараа
чөлөөтэй өөрчлөгддөг. ● Сэтгэлийн хөдөлгөөн их илэрдэг. ● Хандсан үг, оруулсан үг,

яриа зонхилдог.

Үгийн сангийн онцлог ● ЯХ үгийн сан нь БХ үгийн сангаас өөр. ● Ярианы хэлээр
бичгийн хэлний зохиол бичиж болохгүй. ● Ярианы хэлээр бичих нь алдаа болдог. ●

Өгүүлэхүүний бүтцэд ордог туслах үйл үгийн хэрэглээ их байдаг бөгөөд орхих, гарах,
унах, гэх мэт үгсийг их хэрэглэнэ.

Дуудлагын онцлог: ● ЯХ БХ-нээс ялгарах нэг онцлог бол дуудлага юм. ● Үүнээс
бичгийн хэлний хэм хэмжээ, ярианы хэлний хэм хэмжээ гэдэг ойлголт гардаг. ● Бэлтгэх

бэлдэх, өгөх өх, тэгэхлээр тэхээр ● эцсийн балархай эгшиг хэлэхгүй. эмээллэ-

Бүтээвэр зүйн онцлог: ● Ярианы үг үүсгэдэг дагавар олон байдаг. ● -чих, -ч
хэлбэр их бий. ● Эрчимтэй үйлдэх байдал -схий ● Урьдчилах үйлийн тийн ялгал -аад4

● Олноор үйлдэх байдлын -цгаа4 ● Үгийн хэлбэр их хураагдана. бол уу, тэх үү ●
байдлын дагавар давхарлана знасхий- ● -хан дагавар хэрэглэнэ.

Өгүүлбэрзүйн онцлог ● Харилцан хоршил яриа их байна ● Энгийн өгүүлбэрээр

голдуу ярина ● Хэв шинж нь асуусан, анхааруулсан сул үг ● Нэг бүрэлдэхүүнт өгүүлбэр
түгээмэл ● Сэтгэл хөдлөл илтгэсэн үг ихтэй ● Үг давталт, үгийн давхцал ихтэй. ●

Тоочсон, оруулсан үг хэллэг олонтой.
Ярианы хэлний соёл? ● Зөв ярих нь зөв хувцаслахаас чухал зүйл. ● Зөв ярих зөв

мэндлэхээс эхэлнэ. ● Хаана, хэнтэй, юу ярьж байгааг мэдрэх. ● Яриа илүү дутуу үггүй,

этгээд гаж биш, төв энгийн, товч тодорхой, шулуун шударга, уран ярих чадвар эзэмшинэ
гэдэг бол зөв яриа юм. ● Хэт чамирхах, маяглах, этгээд үг хэрэглэх.

Ярианы соёлд харшлах нь ● Буддын шашны 10 хар нүгэлд биеэр үйлдэх 3 нүгэл,
хэлээр үйлдэх 4 нүгэл, сэтгэлээр үйлдэх 3 нүгэл гэж бий. ● Бүдүүлэг үг хэлэх нь соёл

биш. ● Этгээд үг хэллэг хэрэглэх. цааш нь харуул ● Харь үгээр чамирхах: хэм хэмжээ

82 | Хуудас