Page 77 - Münip E-Book

MAKALE

Masal Gibi Bir Dünya:

Değer Eğitim ve Masal

MEHMET AYGÜN *

asallar, tarihin ilk dönemlerinden yazılı kültürün vurların yansıdığı önemli bir mecradır. Dünya tasavvu-
Myaygınlaşmasına kadar olan dönemde öncelikle runu dışlaştıran çok önemli bir anlatıdır masal. Salt bir
kuşaklar arası değer aktaran ve bu değer aktarımını sağ- edebiyat olarak değil, gündelik yaşamın en ince ayrıntı-
layan unsurlar barındıran bir sözlü anlatım biçimidir. sına kadar nüfuz eden beşeri kültürün kurucu unsurları
Masal, sıklıkla terbiye ve ahlak için yararlı hikayeler ola- arasında yer alır. Masal, bütün gerçek dışı- gerçeküstü
rak tanımlanır. unsurlarına rağmen kendi iç gerçekliği olan toplumun
yaşam tarzı içinde formalaşan bir yapı gösterir.
Değer aktarımı sıradan bir olay değildir. Bir uygarlık me-
selesidir. Uygarlık değerlerinin somutlaşması ve muhafa- Masalın kaynağı her türlü olağanüstülüğüne rağmen
za edilmesi bu ve benzeri yollarla sağlanır. Masalların an- yaşanan olaylar ve yaşamın kendisidir. Yaşanan sorun-
latım kolaylığı ve hafızada yer edici özelliği nedeni ile bu lara getirilen bir çözümün ifadesidir ve belli bir uygarlık
değerlerin aktarılmasında önemli yeri vardır. Masal keli- düzeyine işaret eder. Masallarda zaman ve mekan mef-
mesinin kökeni olan “Mesel”in halk dilinde adap ve öğüt- humları belirsiz olsa da masalın bir yerleşik uygarlık
leri anlatan söz demek olması masalın, modern zaman- ürünü olduğunu söyleyebiliriz. Bazı masallarda geçen
lardaki eğitim-öğretim olgusunun işlevini göreceğinin Hindistan, Mısır, Yemen gibi ülke isimleri; İstanbul,
kanıtlarından biridir. Geleneksel toplumda masal “edep Şam gibi şehir isimleri masalın yukarıda söylediğimiz
ve adap”ın genç nesillere aktarıldığı kanallardan biri ol- gibi daha çok zengin yerleşik uygarlıklarda geliştiğini
muştur. Masalda aktarılan sadece edep ve adabın konusu göstermektedir. Bu zenginlik masalda geçen zenginliğe
olan şeyler olmamıştır. Masallar belli insani ve toplumsal temel oluşturmaktadır. Bu açıdan Doğu uygarlık bölge-
değerleri yüceltir. İyilik, doğruluk, dürüstlük, adalet ve leri masal yönünden oldukça zengindir.
hakkaniyet, kahramanlık, emek, çaba, yardımlaşma ve
Doğu masalları genel olarak büyülü bir atmosfer için-
dayanışma gibi yücel değerler; vicdan, erdem,sabır, saygı,
tevazu gibi insani duygular, kısaca tüm bir medeniyet ve de gerçekleşen, mitolojik ögeler barındıran, belirli bir
kültürel değerler masalla genç kuşaklara aktarılmıştır. yaşam felsefesi ile yüklü, şiirsel, lirik, didaktik ifadeler
içerir. Doğu masalları dinsel tasavvurlara da yer verirler.
Her medeniyetin evrene, doğaya, insana ve yaşama iliş- Bu durum Doğu düşünce geleneğinin bütüncü yapısın-
kin farklı tasavvurları vardır. Masallar bu uygarlık tasav- dan gelir. Hayat her yönüyle kuşatılmaktadır. Örneğin,

* Yazar. İTO BİLSEM Felsefe Ögretmeni

2021/1 75