Page 21 - final

συνεχώς διευρυνόµενων οριζόντων τόσο χρονικά και χωρικά όσο και θεµατολογικά,
που συνεπάγονται: α) την επέκταση και εµβάθυνση του θεµατολογικού ανύσµατος
της ιστορικής γνώσης (αύξηση των ιστορικών πληροφοριών), β) τον προβληµατισµό
για την αναζήτηση, την εύρεση, τη γνησιότητα και την αξιοπιστία των ιστορικών
πηγών και γ) τη σταδιακή κατάκτηση της ιστορικής ορολογίας. Ταυτόχρονα, όµως,
συνεπάγονται και τον πολλαπλασιασµό των ερεθισµάτων και των κινήτρων για
περαιτέρω επεξεργασία των γνωστικών κατηγοριών.
Σύμφωνα με την παραπάνω πρόταση, θεµελιώδους σηµασίας στις σύγχρονες
µεθόδους διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας είναι η χρήση ιστορικών πηγών
(γραπτών, οπτικών, ηχητικών κτλ.). Οι πηγές µέχρι σήµερα στη σχολική εκπαίδευση
χρησιµοποιούνται κατά κανόνα στην τελευταία φάση της διδασκαλίας, προκειµένου
να επιβεβαιώσουν την ιστορική αφήγηση και να τεκµηριώσουν τη µια και µοναδική
ιστορική αλήθεια που προβάλλεται στο σχολικό εγχειρίδιο. Ωστόσο, οι πηγές πρέπει
να αποτελούν τη βάση της διδασκαλίας, να αξιοποιούνται κριτικά και να
ενεργοποιούν την ερευνητική και ανακαλυπτική διάθεση των παιδιών, ενώ πρόθεση
του/της εκπαιδευτικού πρέπει να είναι η ενθάρρυνση της δημιουργικής και
ευφάνταστης «συνοµιλίας» τους µε την πηγή. Κριτική αξιοποίηση της ιστορικής
πηγής σηµαίνει οι µαθητές/τριες να µπορούν να ελέγχουν την αξιοπιστία και την
εγκυρότητά της, να διακριβώνουν την οπτική γωνία και τις προθέσεις του δηµιουργού
της, να την εντάσσουν στο ιστορικό της πλαίσιο, να διατυπώνουν ερωτήµατα και να
αναζητούν απαντήσεις, να αντλούν πληροφορίες τις οποίες θα αντιπαραβάλουν µε
ανάλογες πληροφορίες που συνέλεξαν από άλλες πηγές (Douch, 1994).
Τα «σκουπίδια» της ιστορίας (γράµµατα, έγγραφα, αρχεία, ηµερολόγια, σχέδια,
αφηγήσεις σε εφηµερίδες, αντικείµενα, κτίρια, φωτογραφίες) και άλλα «ψίχουλα» και
«κοµµάτια» που άφησαν πίσω τους αυτοί που πέθαναν είναι θησαυροί για τον
ιστορικό. Αυτά συνιστούν τις πρωτογενείς πηγές που αποκαλύπτουν τα µυστικά της
ζωής στο παρελθόν. Οι ιστορικοί μαθαίνουν να διαβάζουν και να µελετούν αυτές τις
πηγές (Bloch, 1994).
Η ανάγνωση μιας πηγής µε σκοπό την τεκμηρίωση απαιτεί διαφορετική
προσέγγιση από την ανάγνωση µε σκοπό την πληροφόρηση. Τα σχολικά
εγχειρίδια του μαθήματος της Ιστορίας χρησιμοποιούνται σήμερα περισσότερο ως
τηλεφωνικός κατάλογος, ενώ η εγκυρότητα και η ακρίβεια των πληροφοριών τους
δεν αµφισβητείται. Αντίθετα, οι πρωτογενείς πηγές πρέπει να διαβάζονται
διαφορετικά. Για να τις χρησιµοποιήσουµε σωστά, τις τοποθετούµε στα ιστορικά
τους συγκείµενα και βγάζουµε συµπεράσµατα από αυτές προκειμένου να µας
βοηθήσουν να κατανοήσουμε περισσότερα πάνω στο τι συνέβαινε, όταν αυτές
δημιουργήθηκαν. Υπό αυτήν την έννοια, η συστηματική και εξακολουθητική
ενασχόληση στη σχολική τάξη µε πρωτογενείς ιστορικές πηγές, και μάλιστα µε
πολυτροπικές και πολυπρισµατικές, έχει ευεργετικά αποτελέσµατα στην καλλιέργεια
της ιστορικής σκέψης.
Η κατανόηση στο μάθημα της Ιστορίας των εννοιών της συνέχειας και της
αλλαγής, του αιτίου και του αποτελέσματος, καθώς και της ηθικής διάστασης των
γεγονότων προϋποθέτουν την ανάπτυξη κριτικής σκέψης. Όμως η κριτική σκέψη δεν
μπορεί να είναι απλά, ο αυθαίρετος και περιστασιακός σχολιασμός προσώπων,

13