Page 11 - Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe Sürdürülebilirlik ve Geri Dönüşüm Olanakları

Tekstil ve Konfeksiyon Sektöründe Burçin ESER, Pınar ÇELİK
Sürdürülebilirlik ve Geri Dönüşüm Olanakları Ahmet ÇAY, Dilşad AKGÜMÜŞ

PET şişelerin geri dönüştürülmesinde problem İpliğin son kullanım amacına bağlı olarak lifler
olmamaktadır, çünkü şişelerde genellikle kirlilik çok birleşik halde kalabilir. Ardından taraklama işlemi ile
az olmaktadır. Ancak hazır giyim ürünleri her zaman lifler temizlenip karıştırılarak, sonraki dokuma veya
renklidir ve içerisinde poliester liflerinin haricinde örme işlemleri için eğrilmeye hazır hale getirilir. Son
farklı malzemeler de bulunmaktadır. Bu proses sonu- kullanım amacına bağlı olarak lifler bazen iplik haline
cunda gri renkte çıktılar elde edilmektedir, dolayısıyla eğrilmez ve sadece preslenerek dolgu maddesi haline
işlenmemiş ipliklerin yerine kullanımları kısıtlı getirilir [43]. Eğer iplik elde edilecekse, açılmış lifler
olmaktadır. Ayrıca malzemenin yeniden ısıl işleme ring, rotor ve friksiyon eğirme prosesleri ile daha kaba
tabi tutulması nedeniyle poliester mekanik olarak ipliklere dönüştürülmektedir [12].
gerilmekte, bu nedenle işlenmemiş iplikler ile eşit Örme veya dokuma yün ve benzeri malzemeler tekstil
kalite özellikleri gösterememektedir. Bununla birlikte endüstrisinde, araba yalıtım malzemesi, çatı kaplama
tüketici sonrası atıklar kirlilikten arındırılmadığı için, keçeleri, hoparlör konileri, panel kaplamaları ve mo-
bu durum elde edilen ipliklere de yansımaktadır. [41]
bilya dolguları gibi amaçlarla yeniden kullanılmak-
-Kimyasal Geri Dönüşüm tadır. Pamuk ve ipek, kağıt ve temizlik bezi olarak
otomotivden madenciliğe çok sayıda sektörde kulla-
Poliesterin geri dönüştürülmesinde diğer bir yöntem
ise kimyasal işlemdir. Bu yöntemde mekanik yönteme nılmaktadır. Diğer türdeki tekstiller ise liflerine
göre çok daha yüksek kalitede, işlenmemiş liflerle yeniden işlenerek, döşemelik, yalıtım ve hatta inşaat
kıyaslanabilir nitelikte lifler elde edilmektedir [41]. malzemesi olarak kullanılmaktadır [43].
Kimyasal geri dönüşüm ile polimerler oligomerlerine 4.1.3. Tekstil Atıklarından Biyoyakıt Eldesi
veya monomerlerine indirgenmektedir. Böylelikle
geri dönüşüm ürünleri yeniden polimer veya lif elde Çevresel açıdan büyük sıkıntıların söz konusu olduğu
edilecek şekilde polimerizasyona tabi tutularak farklı petrole dayalı sanayiye bir alternatif olarak biyo-
uygulamalarda kullanılabilmektedir [44] ancak bu yakıtlar gösterilmektedir. Biyoyakıtların elde edildiği
11
işlem yüksek sıcaklık, basınç ve uzun işlem süreleri biokütleler, yıllık üretimi 1,1 x 10 ton olan en bol
gerektirmektedir. Polietilen tereftalatın depolimerizas- yenilenebilir hammaddeler olup, mazot veya petrol ile
yonu; hidroliz, metanoliz ve glikoliz olmak üzere üç kıyaslandığında CO 2 emisyonunu %90 oranında
aşamadan oluşmaktadır. Hidroliz aşamasında polie- azaltmaktadır [45]. Pamuğun selüloz içeriği kuru
tilen tereftalat tereftalik asite (TPA) ve etilen glikole ağırlığının %85-95’i gibi bir oranla oldukça yüksek
(EG) depolimerize edilmektedir. Bu proses sonucunda olup, biyoyakıt haline dönüştürülmeye kimyasal
yeniden PET elde edilebilen bis (hidroksietil) olarak oldukça uygundur. 34 farklı hammadde
tereftalat üretilmektedir [12]. kaynağı incelendiği bir çalışmada, pamuk %60’ın
üzerinde selüloz içeren tek hammadde olarak tespit
4.1.2. Doğal Liflerin Geri Dönüştürülmesi edilmiştir [46].

Tüketici öncesi ve sonrası doğal lifli atıklar, yeniden 4.1.4. Tekstil Atıklarının Yakılması
ipliklere ve ardından kumaş haline dönüştürülebil-
mektedir. Tekstil atıklarından liflerin geri kazanılması Yeniden kullanılmayan ya da geri dönüştürülemeyen
ve ileride konvasiyonel tekstil işlemlerinde kullanıla- hazır giyim atıkları genellikle yakılmaktadır. Bu işlem
bilmesi için, atıkların liflerine açılması ve ayrılması sonucu açığa çıkan enerji geri kazanılmaktadır. Teks-
gerekmektedir. İplik açma bileşenlerinin dahil edildiği tillerin atık yönetiminde yakma işleminin sunduğu en
kumaş parçalama makineleri, liflerin açılmasını sağla- büyük avantaj, tüm atık tipleri için kullanılabiliyor
maktadır. Parçalama işlemi sonrasında lif bileşenleri- olmasıdır. Bu sayede tekstillerin atık yığınlarından
nin ayrılması, karışım haldeki atıklardan değerli ayrıştırılmasına gerek kalmamaktadır. Atıkların yakıl-
liflerin kazanılmasındaki en önemli adımdır [12, 27] ması işlemi, CO 2 emisyonu sebebiyle çevresel açıdan
olumsuz etki yaratmaktadır. Diğer yandan geri

Cilt (Vol): 23 No: 101
Journal of Textiles and Engineer Tekstil ve Mühendis
SAYFA 53