Page 315 - Asia Tenggara dalam Kurun Niaga 1450-1680 Jilid I - Tanah di Bawah Angin - Anthony Reid
P. 315
P E S T A K E R A M A IA N DAN HIBURAN
r a j a clan seisi istana. H i k a ya t H a n g Tu a h (291), y a n g m e n c e r i t a k a n k e j a d i a n
ini, ti d a k m e n y e b u t k a n isi ce r i t a n y a , melainkan b i c a r a p a n j a n g le b a r t e n t a n g
k e i n d a h a n suara Hang J e b a t , y a n g m e m u k a u semua w a n i t a di istana, y a n g
s e g e r a m e n a w a r k a n s i r i h k e p a d a n y a s e b a g a i t a n d a cinta. S e b u a h s u m b e r M e l a y u
l a i n n y a b e r c e r i t a t e n t a n g m a l a m s e b e l u m p e n a k l u k a n oleh bangs P o r t ugis,
k e t i k a para p e m i m p in b a n g s a M e l a y u b e r k u m p u l uniuk mempersiapkan
p e r t a h a n a n . M a k a k a t a anak t u a n - t u a n itu, " A p a k e r j a dudok sahaja? Baik
k i t a m e m b a c h a h i k a y a t , s u p a y a k i t a b e r o l e h fa'idah." Mereka bertan y a p a d a
r a j a t e n t a n g n a s k a h Hika t M u h ammad H a n a l ia h , v e r s i M e l a y u d a r i e p o s
a
P e r s ia t e n t a n g s e o r a n g k s a t r i a Shi' h , agar d e n g a n m e n y a n y ik a n i t u k e b e r a n i a n
m e r e k a dapat d i b a n g k i t k a n . Sultan a k h i m y a menurut, tapi t i d a k s e b e l u m ia
memberikan p e r n y a t a a n penuh t e k a d d e n g a n pertama-tama m e n y u r u h ambil
H i k a y a t H a m z a h k a l a u - k a l a u keberanian para k s a t r i a n y a t i d a k b e g i t u s e p a d a n
d e n g a n k e b e r a n i a n pahlawan P e r s i a i t u {S ej a r a h M e l a y u 1612: 168). K e b i a s a a n
m e n y a n y i k a n "cer i ta-cerit a b e r p a n t u n d a r i z a m a n dulu" k e p a d a k e r u m u n a n
o r a n g y a n g mendengar a n d e n g a n b e r g a i r a h s e l a m a m a l a m - m a l a m p a n j a n g
k
p e s t a di d e s a t e r u s berlaku h i n g g a a b a d ke-19 (S t J o h n 1862 II: 260; c £ N e w b o l d
1839 I I : 327; A n d e r s o n 1826: 50; S w e e n e y 1 9 7 3 ; P o u 1977: 3 2 ; L A n d a y a 1979).
Orang S i a m , m e n u r u t La L o u b e r e (1691: 6 0 ) "adalah penyair - p e n y a ir
b e r b a k a t " M e r e k a menyusun "sejumlah n y a n y ian moral clan sejarah," t a p i
terutama n y a n y ia n - n y a n y ia n c in t a . P e l a p o r dari P r a n c i s i n i d e n g a n s e d ik it
s u l i t b e r h a s i l m e n e m u k a n arti l a g u - l a g u y a n g s e n a n t i a s a d i n y a n y i k a n o l e h
para p e n d a y u n g p e r a h u di sungai, clan m e n y a t a k a n n y a " p e n u h d e n g a n
k e t i d a k s e n o n o h a n clan k e ti d a k s o p a n a n y a n g k a s a r ." L a g u - l a g u c i n t a T hai
clan L a o s b e l a k a n g a n j e l a s - j e la s bersifat e r o t i s (W e n k 1968: 95-125; A r c h a i m
b a u l t 1972: 29-30). Juga di B i r m a jenis n y a n y i a n t i f o n a l s e p e r ti i n i a n t a r a sang
p e n y a n y i utam a de n g a n si t u k a n g perahu s e l a l u m e n g e s a n k a n ( T r a n t 1827:
2 1 7 - 2 2 0 } . U n t u n g n y a b e b e r a p a dari c o n t o h - c o n t o h t e r b a i k abad ke-17 dari
bentuk k e s u s a s t r a a n yang p a d a dasamya bersifat lisan in i t e l a h d i t u l i s k a n clan
d i p e l i h a r a di M u a n g t h a i s e b a g a i k a r y a k la s i k :
Pe n ya n yi u tam a : B e g it u b e rla lu m e r e k a m e n y a k s ik a n s e r a u t w a j a h c a n t ik , b e g it u
r a n urn d a n indah, s c b e n t u k sos o k y a n g pa d a t dan g e m u la i, alis y a n g m d e n g k u n g ,
r a m b u t y a n g m e n g k i l a p s e r t a s u b u r ;
R e frei : B e g i t u berlalu m e r e k a m em a n d a n g t u b u h n y a , p a y u d a r a y a n g indah d a n
bulat s e r t a k e n y a l, r a m b u t bercah, t u b u h n y a te ga k dan c e k a t a n , p a y u d a r a n y a
bulat untuk b e r c in ta , alisnya m e l e n g k u n g ; s e d a n g k a n s e n y u m terkulum y a n g
271