Page 496 - หนังสือเมืองลับแล(ง)
P. 496
ทุ่งยั้ง-เวียงเจ้าเงาะ
เมืองโบราณในยุคสุโขทัย
ตามที่กล่าวมาข้างต้นใคร่สรุปว่า ความเป็นรัฐของสุโขทัยแต่สมัยพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ลงมาจนถึง
สมัยพระมหาธรรมราชาที่ ๑ เกิดจากการรวมตัวของบ้านเมืองใน ๒ ลุ่มน้ำที่ขนานกัน คือ ลำน้ำยมทาง
ด้านตะวันตกกับลำน้ำน่านทางตะวันออก โดยมีเมืองสำคัญในระดับนครคขนานกัน ๔ เมือง คือ สุโขทัยกับ
ู่
ศรีสัชนาลัย และสระหลวงกับสองแคว เมืองที่ยังไม่รู้จักชื่อและเป็นปัญหาในการถกเถียงกันคือ สระหลวง
ั
ที่ข้าพเจ้าเสนอไว้แต่เดิมว่าคือเมืองทุ่งยั้ง ด้วยเห็นว่าเป็นเมืองโบราณขนาดใหญ่ไล่เลี่ยกันกับเมืองสุโขทย
ศรีสัชนาลัย และพิษณุโลก ทั้งยังมีโบราณสถาน โบราณวัตถุที่มีอายุอยู่ในสมัยสุโขทัยตอนต้นเช่นเดียวกัน
ตลอดจนตั้งอยู่ในตำแหน่งทางภูมิศาสตร์การเมืองที่สัมพันธ์กับเส้นทางคมนาคมกับบ้านเมืองภายในและ
ภายนอกได้รอบทิศ เห็นได้จากเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ครั้งพ่อขุนผาเมืองและพ่อขุนบางกลางหาว
ยกกองทัพมาตีสุโขทัยจากขอม สบาดโขลญลำพง และเหตุการณ์ในสมัยอยุธยา ครั้งสงครามระหว่าง
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถกับพระเจ้าติโลกราชตามที่ปรากฏในลิลิตยวนพ่าย รวมทั้งเรื่องราวในตำนาน
ุ่
พงศาวดารเหนือ ที่กลาวถึงกัมโพชนครซึ่งเชื่อกันว่าคือเมืองทุ่งยั้ง นักโบราณคดีรุ่นก่อน ๆ ไม่รู้จักเมืองทงยั้งว่า
่
ี
ี
้
เป็นอย่างไร รูปร่างเป็นแบบไหน แต่รู้จักแหล่งโบราณคดในบริเวณเมืองทุ่งยั้งเพียงแห่งเดยวคอ เวียงเจาเงาะ
ื
ที่มีผู้พบกลองสำริดและภาชนะสำริดสมัยราชวงศ์ฮั่น ซึ่งได้นำมาจัดแสดงไว้ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาต
ิ
พระนคร ทำให้เกิดความคิดว่าเวียงเจ้าเงาะ คือ เมืองในสมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่มีอายุแต่ ๒,๐๐๐ ปีลงมา
แต่ในการออกไปสำรวจศึกษาของอาจารย์มานิต วัลลิโภดม และข้าพเจ้า ทำให้ทราบว่า เวียงภายในเมืองทุ่งยั้ง
น่าจะมีอายุในสมัยเดียวกัน เป็นเมืองที่ตั้งอยู่เนินเขาและที่สูงในลักษณะเดียวกันกับเมืองและเวียงต่าง ๆ ในเขต
แคว้นล้านนา ที่มีลักษณะรูปร่างไม่สม่ำเสมอหลายช่วงตอน และหลายเมืองก็มีทั้งที่เป็นเวียงเล็กอยู่ภายในเมือง
เช่น เวียงเจ้าเงาะ เป็นต้น
จากการสำรวจ เวียงเจ้าเงาะตั้งอยู่ในตำแหน่งทางทิศตะวันตกของเมืองทุ่งยั้ง ซึ่งเป็นบริเวณเนิน
ที่ลาดยาวลงมาจากเขาทองทางตะวันตกเฉียงใต้ มีศาสนสถานสำคัญเก่าแก่ คือ วัดพระแท่นศิลาอาสน์
วัดพระยืน และวัดพระนอน กับกู่ฤาษีหรือปัจจุบันคือวัดฤาษีสำราญ ที่ตั้งอยู่ปลายเนินทางเหนือของวัดพระยืน
ใกล้กันกับหนองพระแล อันเป็นอ่างเก็บน้ำตามธรรมชาติ (tank) สำหรับหนองพระแลรับน้ำจากธารน้ำที่ไหล
มาจากเขาทางด้านตะวันตก และลำคลองที่แยกจากคลองในบริเวณเมืองลับแลทางเหนือ และน้ำจากหนอง
พระแลและทางน้ำที่ไหลลงมาจากที่สูงของเนินเขาทอง ก็ไหลเข้าคู ๔ ชั้นของเวียงเจ้าเงาะที่เป็นส่วนหนึ่ง
ของเมืองทุ่งยั้งทางด้านตะวันตก คูเวียงทุกด้านของเวียงเจ้าเงาะ บางด้านมีคูล้อมถึง ๔ ชั้น มากกว่าคูล้อม
ุ
ั
้
๓ ชั้น และกำแพง ๓ ชั้นของเมืองโบราณสมัยสโขทัยโดยทั่วไป ทั้งนี้ตำแหน่งที่ตั้งของเวียงเจาเงาะสมพันธ์กับ
้
การจัดการน้ำและระบายน้ำสู่เมือง ที่พื้นที่ส่วนใหญ่อยู่บนที่ลาดต่ำ ลงสู่ที่ราบลุ่มทางด้านเหนือและด้านใต
คูเมืองด้านอื่น ๆ ของเมืองทุ่งยั้งส่วนใหญ่เป็นกำแพงดินและมีคูน้ำ ๓ ชั้นที่เรียกว่า ตรีบูร การเข้าไปสำรวจ
ภายในกำแพงเวียงเจ้าเงาะพบว่าเป็นท่โล่ง ไม่พบเนินศาสนสถานและโคกวัดแต่มีเศษกระเบื้องภาชนะดินเผา
ี
้
แกร่งและเครื่องเคลือบสังคโลกกระจายอยู่ในระดับผิวดิน เวียงเจ้าเงาะมีลักษณะเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผา
้
ี่
ขนาดราว ๕๑๐ × ๓๗๐ เมตร เป็นเวียงที่อยู่ในเมืองทุ่งยั้งที่มีลักษณะเป็นรูปสเหลี่ยมผืนผา
ขนาด ๑,๐๖๐ × ๙๐๐ เมตร กำแพงคูเมืองด้านตะวันตกของเวียงเจ้าเงาะคือกำแพงเมืองทุ่งยั้ง มีคูน้ำและดิน
การศึกษาเปรียบเทียบสมมุติฐานเมืองซาก (ทราก) ฯ
หน้า ๑๐
