Page 50 - STAV broj 416 - 417

DRUŠTVO

Jezički savjeti dr. sc. Alena Kalajdžije (26. dio)
DA RIJEŠIMO PROBLEM

MINARETA I MUNARE

Piše: Alen KALAJDŽIJA

Dr. sc. Alen Kalajdžija naučni je savjetnik
Instituta za jezik Univerziteta u Sarajevu, u
kojem je obavljao i funkciju direktora u dva
mandata. Njegova područja zanimanja jesu
lingvistika i historija jezika. Do sada je ukupno
objavio 72 rada, uključujući izvorne naučne
članke, stručne radove i prikaze, a istovremeno
je učestvovao na 54 domaće i međunarodne
naučne i stručne konferencije, simpozija i
okrugla stola, od čega su 25 učestvovanja
od izbora u zvanje višeg naučnog saradnika.
Učestvovao je na više od 60 stručnih tribina i
promocija izdanja iz oblasti bosnistike. Urednik
je više od 20 izdanja Instituta za jezik, od čega
je u 14 izdanja bilo od izbora u zvanje višeg
naučnog saradnika, te je bio recenzent niza
različitih naučnih i stručnih djela iz oblasti
bosnistike.

GREJNA SEZONA UZ MUNARA – SVJETLOŠĆU OBASJANA
VEJANJE PAHULJA
Svi manje-više znaju da je munara sastavni dio džamije i kod nas obično zatvoreni
Kako se situacija u vezi sa zagrijava- islamski molitveni prostor bez munare naziva se mesdžid, iako je u arapskom jeziku
njem u ovom zimskom periodu aktua- mesdžid ono što je kod nas džamija. To nas upućuje na činjenicu da je džamija u bo-
lizira kako stepeni padaju, tako se po- sanski jezik ušla preko turskog, iako joj je porijeklo arapsko. I tako, dok, etimološki gle-
put hladnoće širi ponegdje i *grejanje dajući, mesdžid znači mjesto gdje se čini sedžda, džamija znači otprilike okupljalište,
i *grejna sezona. Naravno, riječ je o sabiralište, odakle je izveden i džemat, tj. skupina ili zajednica vjernika. No, vratimo
tzv. po bosanskom jeziku nepravilno se munari. Iako je u bosanskoj jezičkoj praksi rasprostranjen oblik munara, gdjegdje
formiranom obliku u kojem se javlja se može pročitati i čuti oblik minaret, što je uobičajenije za hrvatsku i srpsku jezič-
ekavska zamjena jata. Prema pravi- ku praksu. A odakle je došla munara? Munara je prvobitno, prema podacima koji se
lima koja su utvrđena u fonološkom mogu naći u nekim leksikografskim djelima, označavala toranj s kojeg je vršena svje-
sistemu bosanskog jezika, kada se tlosna signalizacija za različite svrhe, tzv. lanterna, odnosno svjetionik. Da to tumače-
glas jat (ě) nađe ispred suglasnika nje ima smisla, pokazuje značenje riječi munara, što bi značilo „svjetlošću obasjana“.
j, tada jat ima ikavsku zamjenu, tako
da ne može biti ni *grejanje ni *grje- Očito je da se kasnije u nekom jeziku, najvjerojatnije arapskom, iz kojeg munara vodi
janje niti *grejanje, već samo grijanje, porijeklo, metaforički prenijelo značenje, i to po dva osnova: što je to toranj koji ja-
a samim tim i grijna sezona, grijanje, sno biva naglašen svojom visinom, i drugo, što se u akšamski i druge noćne i jutarnje
grijati, grijač, grijalica i sl. Inače, u faze pale kandilji (koji su u bosanski došli iz romanskih jezika), signalizirajući početak
savremenom jeziku malo je lekse- nastupanja nekog namaskog vakta u „poslijedansko“ vrijeme. I još da riješimo pro-
ma ovog tipa u kojima se jat javlja blem minareta i munare. Prema podacima A. Škaljića, ova riječ došla je u bosanski
ispred j, pa je slična situacija i s gla- iz turskog, a porijeklom iz arapskog jezika: tur. minare < arap. manara. Oblik minaret
golom vějati, odakle dolazi ispravan nastao je analoški prema turskom obliku, jer je u kosim padežima dodavan dodatak
oblik vijati, vijanje, viju... Vjerujem da -t, pa se on ustabilio i u nominativu. Tačno utvrđivanje nastanka oblika munara u bo-
se mnogi sjećaju one novogodišnje sanskom jeziku, makar dosad, nije jasno, iako se odgovor vjerovatno krije u turskom.
dječije pjesmice: „Viju pahulje, mraz Ali ipak, munara je munara!
po staklu šara...“

50 24/2/2023 STAV