Page 53 - STAV broj 322-323

izuzetno razumijevanje za političke stavo-
ve i akcije naprednih studenata.” Humo,
razumljivo, upravo insistira na afirmaciji
te njegove podrške naprednom student-
skom pokretu: Ćišić je „mnogo pomagao”
studentski pokret. „Studentima je uvijek
izlazio u susret, bilo u opštinskoj novčanoj
pomoći, bilo u dodjeljivanju opštinskih
prostorija za sjedište studentskog udru-
ženja, ili prostorija u opštini za izložbe
i pripreme za studentske zabave, bilo u
zaštiti od policije, pogotovu ako se ticalo
opštinske, gdje je bio suveren, ukoliko bi
ona pokušala na svoju ruku da se umiješa
Ustavotvorna skupština Jugoslavije, Arhiv za ma kakvu studentsku akciju.”
Pri svemu, Ćišić je bio osobnost za
Nakon šestojanuarske diktature, pritisnut teškim bremenom sebe, izgradio je i čuvao svoju autentič-
nost. Naprimjer, mada mu je sin Husref
velike porodice, odlučio se prikloniti dr. Mehmedu Spahi, vođi bio komunist, Ćišić, smatra tako Humo,
Jugoslavenske muslimanske organizacije, o kojem je do tada nije mislio pod njegovim utjecajem i nije
uopće mislio u politici pod komunistič-
imao negativno mišljenje koje je poticalo iz karaktera njegovog kim utjecajima, naprotiv, slijedio je ono
odnosa prema beogradskom režimu. Tada je istupio na svoje autentično i autorsko. Njegova, kaže
tako Humo, „angažovana tolerantnost”
Mačekovoj listi 5. juna na izborima, što mu je osiguralo mandat prema komunistima proizlazila je iz nje-
mostarskog gradonačelnika i funkciju predsjednika vakufskog govog autentičnog iskustva i mišljenja,
odnosno iz „njegove osebujne ličnosti, u
sabora u Sarajevu. Taj mu je čin donio egzistencijalnu koju su se upile borbe iz mladosti koje je
stabilnost, ali samo do sloma jugoslavenske države i formiranja vodio protiv Austro-Ugarske” . Uz auten-
tičnost, Humo u njegov habitus s pravom
NDH. Slijedili su novi izazovi, odlazak sinova u partizane, život uvrštava i konzistentnost. Ostao je, prije
u okupiranom gradu, tegobe ratnog preživljavanja... svega, konzistentan do kraja u temeljnoj
ideji: „da su Muslimani poseban narod, i
nije prihvatao ni pritiske beogradskih re-
objektivnih svojstava – o sebi kao naciji. je shvatanje da Sandžak kao politička za- žima ni politička nastojanja nacionalnih
Muslimani nemaju svoga jezika”. Jasno je jednica ne treba postojati, a njegova teri- buržujskih grupa da Muslimani prihvate
da se ovdje kod V. Masleše radi o stereo- torija se treba podijeliti između Srbije i nacionalnu orijentaciju u srpskom ili hr-
tipnom interpretiranju bošnjačke nacije Crne Gore.”, pisao je Moša Pijade u Bor- vatskom pravcu”. No, ta se konzistentnost
koje je određeno vulgarno-marksističkom bi 1953. godine. Uloga Moše Pijada u iz- pokazuje u još nečemu što je – tako je to u
ideologijom. gradnji unutrašnjeg uređenja nove Jugo- našim uvidima – u njegovom mišljenju i
I Bošnjake iz Sandžaka nakon NOB-a slavije i u tom sklopu rješenja problema djelovanju presudno: kada je bilo riječi o
prevarila je komunistička vlast Jugoslavije. Sandžaka bila je značajna. državno-pravnom statusu Bosne i Herce-
Glavnu ulogu u tom procesu imao je upravo govine, nije pravio nikakve kompromise,
Moša Pijade. O čemu se radi? U Rezoluciji AVDO HUMO O ĆIŠIĆU niti je tu bilo iskliznuća, nesigurnosti, ko-
o organizaciji ZAVNOS-a usvojenoj 20. no- Prof. dr. Esad Zgodić, pišući o Huseinu lebljivosti ili diskontinuiteta. O toj kon-
vembra 1943. godine u Pljevljima piše da Ćišiću, podsjeća na Avdu Humu i njegovo zistenciji Humo će reći: „Bio je za sarad-
„će i Sandžak zauzeti ravnopravno mjesto memoarsko djelo Moja generacija. U njemu nju sa srpskom i hrvatskom građanskom
među ostalim pokrajinama u Jugoslaviji”. nalazimo zanimljiva Humina zapažanja o politikom na ravnopravnoj i demokrat-
U mnogim dokumentima NOB-a zajedno Ćišiću kao građanskom političaru i kao o skoj osnovi, pod uslovom da ne svojataju
se spominju Vojvodina i Sandžak i ističe ličnosti. U Huminim sjećanjima on je u Bosnu i Hercegovinu kao srpsku ili hr-
stav da će imati „punu slobodu” u od- Spahinoj stranci „važio kao ugledan gra- vatsku zemlju, a ne za Spahino političko
lučivanju o Jugoslaviji. Sve do februara đanin i kao čovjek na svoju ruku. Zadržao cjenkanje sa beogradskim reakcionarnim
1945. godine. Sandžak se izgrađivao kao je za sebe jedino da u Mostaru može vodi- režimom.” I doista, u tom je stajalištu Ći-
posebna politička jedinica u novoj Jugo- ti politiku kako je on misli”. Djelujući u šić do kraja dosljedan.
slaviji. Postojali su oblasni organi vlasti, toj stranci, bio je, kako piše Humo, demo- Za života je Ćišić napisao veliki broj
oblasne vojne jedinice, društveno-poli- krata koji se rano oslobodio „konzervativ- knjiga. Najznačajnije su: Agrarno pitanje
tičke institucije. Kada je 1945. godine nog duha muslimanskih tradicionalista”. i pojam o socijalnoj pravdi naše demokratije
rješavana sudbina Sandžaka, namjerava- No, u politici je demonstrirao svojevrsnu (1919), Jedan prijedlog za razmišljanje ze-
lo se Sandžak pripojiti u cijelosti Srbiji podvostručenost koju Humo tumači kao mljovlasnicima (1925), Husein-kapetan Gra-
ili Crnoj Gori, te ga cjelovitog sačuvati u izraz izvjesne protivurječnosti u njegovoj daščević (1928), Muslimanka i njezina peča
okviru Jugoslavije. osobnosti: „Bio je protivrječna osoba. S i feredža (1935), Istina o Smail-agi Čengiću i
„U dokumentima se ne predviđa mo- jedne strane, prihvatao je konzervativne i njegovoj pogibiji (1936), Bosanskohercegovač-
gućnost vezivanja Sandžačke oblasti sa su- reakcionarne Spahine političke poglede i ki Muslimani i bosanska autonomija (1945,
sjednom Bosnom i Hercegovinom. U tra- sporazume sa reakcionarnim beogradskim objavljeno 1990), Mostar u Herceg-Bosni,
ženju najbolje konačne solucije prevladalo režimom, dok je s druge strane, pokazivao objavljeno 1990. godine. n

STAV 7/5/2021 53