Page 55 - STAV broj 322-323

1877. godine mirovni sporazum s Visokom
portom. To je podrazumijevalo da će Sr-
bija, kao i prije, biti dio Osmanske Impe-
rije, da će knez moći doći na prijestolje u
Beogradu ukoliko to sultan odobri, te da
će Istanbulu davati porez na godišnjem
nivou. “Međutim, ustanak u Crnoj Gori i
neredi u Bosni i Hercegovini su se nastav-
ljali. Također, uznemirenost kršćanskih
podanika u Bugarskoj i na Kreti, a koji
su činili tek polovinu stanovništva, nije
prestajala. Između Engleske, Njemačke,
Rusije, Francuske, Austro-Ugarske i Ita-
lije potpisan je Londonski protokol 31.
marta 1877. godine. Shodno tom proto-
kolu, Visokoj porti predloženo je provo-
đenje blažih reformi u odnosu na odluke
Carigradske konferencije. Velike države,
pa čak i sama Rusija, garantirale su Tur-
skoj očuvanje integriteta njenih granica
u odnosu na Rusiju, ukoliko bi Osman-
lije zauzvrat provele određene reforme
u korist kršćanskih podanika na Balka-
nu. Ni car Aleksandar II nije želio rat,
jer bi to svakako i od Rusije zahtijevalo
podnošenje velikih žrtava”, piše Öztuna.
Najvažniji uvjeti Londonskog pro-
tokola bili su da se Crnogorskoj kneže-
vini daju dva okruga iz Hercegovačkog
pašaluka, naseljena pravoslavcima, za-
tim da Crna Gora i dalje ostane vezana
za Osmansko Carstvo, te da Visoka por-
ta provede tražene reforme u Bugarskoj
i Bosni i Hercegovini. Istovremeno, tra-
žilo se i da se broj turskih jedinica, koje
Engleska i Francuska, te je u Navarin- porta nije uspjela u kratkom roku uguši- su se u posljednje vrijeme okupljale oko
skom zaljevu uništena turska mornarica ti ustanak u Bosanskom ejaletu, što zbog toka rijeke Dunav, smanji na isti broj ka-
(1827). “Rusija je tada prvi put zauzela pritiska uslijed unutrašnjih dešavanja, kav je inače bio u vrijeme mira, a Rusija
Edirne (1826). Visoka porta Osmanskog što zbog toga što su izbjegavali privla- bi zauzvrat demobilizirala jedinice koje
Carstva (Bâb-ı Âli) bila je primorana da čenje pažnje velikih sila i Evrope. Dok je naoružala i udaljila ih od osmanskih
odustane i dozvoli da se jedna trećina te- je u Bosni i Hercegovini trajao ustanak, granica. Visoka porta Osmanskog Carstva
ritorije današnje Grčke odvoji i formira 2. maja 1876. godine, u Dunavskom vi- odbila je 10. aprila 1877. godine, uručivši
potpuno nezavisna Grčka Kraljevina. lajetu, dakle, u današnjoj Bugarskoj, ta- diplomatsku notu, Londonski protokol.
Tako je 1832. godine nastala prva bal- kođer je izbio veliki ustanak. Ustanak su Posebno su ustrajavali u svojoj odluci da
kanska država neovisna o Osmanskom u potpunosti isplanirali Rusi, te su i nao- neće dati nikakve teritorije Crnogorskoj
Carstvu. Turski monopol i vladavina su ružali Bugare. Muškarci iz 55 bugarskih kneževini.
poljuljani. Porasli su apetiti i ambicije sela napali su turska sela i na izrazito svi-
Austrije i Rusije – koja je 1812. godine rep način, oružjem koje su uzeli od Rusa, ZA SVE JE KRIVA CRNA GORA
od Turske otrgnula pokrajinu Besarabi- ubili oko 1.000 Turaka. U današnjoj Bu- “Veliki vezir Ibrahim Edhem-paša
ja”, objašnjava Öztuna. garskoj, tada su Turci bili malo brojniji odbio je carev vrlo razuman prijedlog.
od Bugara. Mušir (maršal) Abdulkerim Smatrao je da je suprotno novom ustavu
PRIPREME ZA RAT Nadir-paša krenuo je u napad na pobu- da se čak i jedan srez dadne Crnogorskoj
Tokom 19. stoljeća ogromnu ulogu njenike s dvije divizije. Ustanak koji je kneževini, koja svakako pripada Osman-
u destabilizaciji Osmanskog Carstva trajao 39 dana vrlo brzo je ugušen. Ubi- skom Carstvu. Tako nepromišljen odgovor
odigrala je Rusija. Dok su Rusi, s jedne jeno je 4.500 pobunjenika. Ta vijest je u bio je istinska katastrofa za Tursku. Žr-
strane, izazivali ustanke na osmanskim evropskoj štampi odjeknula kao vijest da tve koje je turski narod morao podnijeti
teritorijama na Balkanu, a koje su nase- su Turci ubili na desetine hiljada Buga- kako Crnoj Gori – koja je svakako bila
ljavali pravoslavci, te tako politički sla- ra te da su sa zemljom sravnili na stotine dio Osmanske Imperije – ne bi dao jedan
bili osmansku vladavinu, s druge strane bugarskih sela”, piše Öztuna, ističući da siromašni srez naseljen dušmanskim i
su pokušavali navesti osmansku vojsku se tada Evropom proširila zastrašujuća nepokornim narodom, bile su ogromne
na gašenje ustanaka i uvući je u teške i propaganda protiv Osmanskog Carstva i među nezapamćenim u turskoj histori-
pogubne gerilske ratove. Zahvaljujući koja se ubrzo, prelazeći Atlantski okean, ji. (...) Nakon što je odbijen i posljednji
toj taktici, vrlo brzo su postigli uspjeh. proširila i po Americi. carev prijedlog, zamjenik ruskog amba-
“Uspjeli su navesti kršćanske podanike “Neposlušna Kneževina Srbija”, kako sadora u Istanbulu Nelidof, (ambasador
u Bosanskom ejaletu na ustanak. Visoka je naziva Öztuna, sklopila je 28. februara general Kont Ignatiev bio je na odsustvu

STAV 7/5/2021 55