Page 54 - STAV broj 322-323

DRUŠTVO

Piše: Hamza RIDŽAL
hamza@stav.ba Kratka historija osmanskog
prisustva na Balkanu

KAKO JE

na studija, utemeljena na prvorazrednim IZGUBLJENA
avremeni turski historičar Yil-
maz Öztuna objavio je knjigu
pod naslovom Kako je izgublje-
Sna evropska Turska. Ova izuzet-

izvorima i arhivskoj građi, nudi kratak
prikaz historije osmanskog prisustva na
Balkanu, s posebnim osvrtom na doga- BOSNA
đaje koji su utjecali na osmanski gubitak
Rumelije i oblikovali modernu politič-
ku kartu Balkana. Knjiga je prevedena
na bosanski jezik i bit će u knjižarama
do kraja maja. Izdavač „Dobra knjiga“ iz Jedna od bitnih tačaka u kojima su se razlikovali Sanstefanski
Sarajeva ustupio je rukopis časopisu Stav i Berlinski sporazumi, ističe Öztuna, bila je to što je Bosna
u želji da čitaocima ukratko predstavimo
iz turske perspektive pogled na austrou- i Hercegovina, prema Sanstefanskom sporazumu, bila
garsku okupaciju Bosne i događaje koji
su do toga doveli. ostavljena Osmanskom Carstvu. Upravo je Bosna bila
gorak zalogaj koji su Osmanlije morale progutati kako bi
OSMANLIJE DOLAZE
Prijestolonasljednik, princ Gazi Su- poništile ubitačne odrednice Sanstefanskog sporazuma.
lejman-paša, čiji se mezar nalazi na Ga-
lipolju, poznat kao “Osvajač Rumelije”,
najstariji sin Osmanoğlua Orhan-gazije,
a stariji brat Murata I, prešao je 1353. go- Bitka kod Varne (1444) i Druga bitka na Anadolije i Rumelije. Gubitak jednog
dine na Galipoljski poluotok i tako ušao u Kosovu (1448). Dakle, Osmanlijama nije od tih krila, piše Öztuna, značio je kraj
Evropu. Taj događaj smatra se jednim od bilo moguće oduzeti Balkan. Druga bit- Osmanske Države.
najvažnijih u cijeloj osmanskoj historiji. ka na Kosovu bio je posljednji pokušaj
Zapravo, to i nije bio prvi ulazak Sulej- Evrope da protjera Osmanlije s Balkana. KRAJ DOMINACIJI NAD BALKANOM
man-paše na susjedno tlo. Međutim, 1353. Naredna dva i po stoljeća Evropa nije Politička karta Balkana počela se mi-
godine desio se prvi osvajački prodor, formirala nikakve ofanzivne koalicije. jenjati tek od 1683. godine. Potpisivanje
nakon čega je samo godinu dana poslije, U osvojenju Balkana i učvršćivanju Karlovačkog mira predstavljalo je prvi
osvojivši od Bizantinaca galipoljsku tvr- vlasti na poluotoku ogromne zasluge pri- korak etničkog čišćenja Evrope od po-
đavu i luku, pripojio Galipoljski poluo- padaju sultanu Mehmedu II Fatihu, osvo- sljedica osmanskih osvajanja. Tada su
tok Osmanskoj Državi. Već 1357. godine jitelju Konstantinopolja. “Tada je oko 30 Osmanlije izgubile neke od balkanskih
osvojeni su gradovi Čorlu, Lüleburgaz, evropskih zemalja, te nekoliko azijskih, oblasti poput Hrvatske, Slovenije, Ma-
Tekirdağ, Šarköj, Malkara, Kešan i Ipsala, pa čak i muslimanskih i turskih zemalja, đarske, Transilvanije, Slovačke i Dal-
nakon čega su Osmanlije došle do rijeke formiralo jaku koaliciju kako bi slomili macije te države Srednje Evrope koje su
Marice. Ipak, istinski osvajač Balkana osvajačku ambiciju i snagu sultana Fa- bile čuvari turskog identiteta na Balkanu.
bio je sultan Murat I, mlađi brat prin- tiha, koji je iz žustre šesnaestogodišnje Osmanska Država više nije bila im-
ca Sulejman-paše, koji je nakon njegove borbe izašao kao veliki pobjednik. Sam, perija svjetskog utjecaja. “Turska je do
smrti proglašen prijestolonasljednikom. bez ikakvog saveznika, porazio je tu jaku 1770. godine bila prva svjetska sila. Me-
Bajezid I (1389–1402), sin Murata I, evropsku koaliciju, i to po nekoliko njih đutim, završena je era u kojoj je Carstvo
učvrstio je tursku vladavinu na Balkanu. odjednom. Ušao je u Atinu i Bukurešt, i imalo presudan utjecaj na cijeli svijet.
To što su Osmanlije, piše Öztuna, počele postao jedini vladar Balkana. Crno more Devetnaesto stoljeće donijelo je i otpore
s osvajanjem evropskog kontinenta uzne- ogradio je unutar granica Osmanskog balkanskih naroda spram Osmanlija, ot-
mirilo je Evropljane. Formirali su mno- carstva. Zatvorio je i ukinuo slobodno pore koji su se pretvorili u velike ustanke.
ge vojne koalicije u svrhu borbe protiv kretanje kroz moreuze”, piše Öztuna. Iza tih ustanaka stajale su Rusija, Austrija
Osmanlija kako bi ih otjerali iz Evrope i s Nakon pohoda Sulejmana Veličan- i ponekad druge velike evropske zemlje.
Balkana. Murat I, Bajezid I i njegov unuk stvenog, sve balkanske zemlje postale su Autonomija je data Rumuniji, maloj Sr-
Murat II porazili su ujedinjene kršćanske unutrašnje države Osmanskog Carstva. biji i maloj Crnoj Gori”, piše Öztuna.
snage u sljedećim bitkama: Sırpsındığı Tako je, u punom smislu riječi, oblikova- Grčki ustanak prerastao je u veliki
(1364), Marička bitka (1371), Kosovska na Rumelija. Velika svjetska sila, Osman- problem. U jednom trenutku istovre-
bitka (1389), Bitka kod Nikopolja (1396), ska Država, vinula se u visine na krilima meno su se nad Turskom nadvile Rusija,

54 7/5/2021 STAV