Page 75 - STAV broj 245

Karijera mu je bila turbulentna i puna iskušenja, a i do danas
nije jasno zašto je u naponu kreativnih snaga napustio
projektantsku djelatnost. Zlatno doba njegovog djelovanja veže
se za period između 1935. i 1941. godine, kada u Vakufskoj

direkciji realizira svoje najpoznatije projekte. U tom kratkom
vremenu projektirao je i realizirao pedesetak vakufskih objekata
širom Bosne i Hercegovine, što ga svrstava među najplodnije
arhitekte u historiji naše zemlje

Piše: Kenan ŠURKOVIĆ

eriodizacija arhitekture na našim Upravo između svjetskih ratova počinje
prostorima ima određene speci- priča o internacionalnom stilu u arhitektu-
fičnosti, ali i zajedničke tačke s ri, koja će kod nas vući različite repove, ali
Pdrugim evropskim zemljama. Po- će uglavnom, i to decenijama poslije, biti
slije dva veoma duga perioda, srednjovje- proglašavana socijalističkom arhitekturom.
kovnog i osmanskog, krajem 19. stoljeća Međutim, dvadesete i tridesete godine bile
u Bosni je došlo do određene vesterniza- su period inkubacije, kada su postavljani
cije, tačnije, uvođenja historicističkog i temelji za ono što će u arhitekturi doći
secesijskog arhitektonskog manira, a koji poslije 1945. godine. Uporedo s nazivom
obično prepoznajemo, pa čak i imenujemo “internacionalno” upotrebljava se i termin
kao austrougarski stil gradnje. Međutim, to “moderna” (moderna arhitektura, mada u
je paušalan naziv koji u stručnoj termi- sebi objedinjuje još dosta toga). Ona je u
nologiji ne bi trebao postojati. Veoma je bivšoj Jugoslaviji bila veoma dinamična,
važno znati da je arhitektura takvog tipa a projekti koji su se gradili u Sarajevu (uz-
bila dominirajuća u Evropi tog vremena. mimo samo primjer “Skenderije” i zgrade
Taj utjecaj nije zaobišao čak niti osmansku Parlamentarne skupštine) ni po čemu nisu
Tursku, pa u tom smislu možemo govoriti zaostajali za onima u Beogradu, Zagrebu
o njenoj internacionalizaciji. ili Ljubljani.
Inače, termin “internacionalno” u ar- Prije nego što se vratimo upravo tom
hitekturi dobija svoju posebnu težinu u periodu, nije naodmet reći, čisto hronolo-
20. stoljeću, kada prvi put u historiji do- gije radi, da se osamdesetih godina prošlog
lazi do usaglašavanja određenih estetskih stoljeća pojavljuje i arhitektonska postmo-
i funkcionalnih težnji u načinu življenja i derna, koja se u našoj zemlji manifestirala
primjeni tehnika gradnje i materijala (be- stidljivo i gotovo neprimjetno (od postmo-
tonska revolucija). Nagla globalizacija tu derne u Sarajevu imamo samo dva objekta,
je odigrala posebnu ulogu, pa su izrazi stambenu zgradu kod At Mejdana, pozna-
poput “moderna forma”, “industrijski tiju kao “Papagajka”, i Dom penzionera u
dizajn”, ili “minimalizam oblika” posta- Nedžarićima, s tim da se tu još donekle,
li jednoznačni na svim meridijanima. zbog svoje estetike, može uklopiti i Hotel
Takva vrsta internacionalizacije nije “Holiday Inn”). Sve ono što se danas gra-
zaobišla ni našu zemlju. di u našoj državi pripada savremenoj bo-
Bosna i Hercegovina nikad nije sanskohercegovačkoj arhitekturi. Današ-
kaskala kada su u pitanju arhitekton- nji svjetski arhitektonski manir postao
ski trendovi, a u tom smislu samo se je internacionalan više negoli bilo kad u
može govoriti o ozbiljnosti i kvaliteti historiji, pa možemo govoriti čak i o isto-
projekata koji su se ostvarivali na našim vjetnoj globalnoj arhitekturi koja obuhvata
prostorima, pogotovo u vrijeme Kra- sve kontinente.
ljevine SHS i kasnije Kraljevine Jugo- Ipak, u našoj zemlji priča o graditelj-
slavije. To jeste bio period ekonomskog skom modernizmu, kako god taj termin in-
nazatka naše zemlje, pokušaja svojatanja terpretirali, počinje s imenom Reufa Kadi-
i oduzimanja teritorija i imovine, ali je i ća, arhitekte izuzetnih sposobnosti, čiji su
Fotografija iz knjige u takvom odnosu Sarajevo dobijalo novi pojedini projekti posjedovali vizionarsku
Emira Kadića
“Arhitekt Reuf Kadić izgled, i to onda kada su već spominjani kvalitetu, ali čiji dometi nisu mogli dose-
i počeci moderne historicizam i secesija gubili glavnu riječ ći najviše razine zbog specifičnih uvjeta i
arhitekture u BiH”
u arhitektonskom oblikovanju. vremena u kojem je djelovao.

STAV 14/11/2019 75