Page 75 - STAV broj 337

izvorima više ne pominje Sinanov, već va-
kuf drugog Ohriđanina Mahmuda, za koga
se navodi da je ponovo izgradio mesdžid
u čaršiji i osigurao njegovo izdržavanje.
I nakon obnove varoši, čaršijski mesdžid
i mahala i dalje su nazivani po prvom za-
dužbinaru Ohriđaninu Sinanu.
Do popisa 1521/23. izdržavanje čaršij-
skog mesdžida preuzeo je sin Ohriđanina
Mahmuda, trgovac Hodža Nasuh, jedan od
bogatijih stanovnika Smedereva.
I 1536. godine čaršijska mahala nosi-
la je ime Ohriđanina Sinana, ali u drugoj
polovini stoljeća ono pada u zaborav, pa je
i u zvaničnim dokumentima mahala nazi-
vana po Hodži Nasuhu. Smederevska tvrđava u prvoj polovini 19. stoljeća

SMEDEREVSKE ZAVIJE ILI TEKIJE kapije. Zbog blizine zavije i prisustva der- nalazila u blizinu trećeg ulaza u varoš, u
U podgrađima gdje su živjeli muslima- viša, jedna od dvije varoške kapije, i to vrlo blizini kapije na dunavskoj strani. Prema
ni važnu ulogu imale su zavije ili tekije. U izvjesno pomenuta, u izvorima je nazivana podacima iz 1516. godine, prihodi njego-
njima su boravili i okupljali se derviši radi Derviškom kapijom. vog vakufa potjecali su samo od kirije 17
obavljanja vjerskih obreda i podučavanja. Poput ostalih zavija, i Ali-pašina je bila dućana u varoši u iznosu od 2.700 akči. U
Zavije su pružale konak putnicima i pri- ograđena visokim zidom. U samoj zaviji, narednom periodu prihod od kirije pove-
premale obroke za siromašne. Zbog statusa pored dijela namijenjenog za stanovanje i ćan je na 4.980 akči, a rashodi za zaviju i
slobodnog posjeda i oslobađanja od ličnih i vršenje obreda derviša, nalazio se gostinski školu iznosili su 4.620 akči.
zemljišnih poreza bile su važan faktor u ko- dio za putnike i javna kuhinja s trpezarijom,
lonizaciji, a zbog eklektičke prirode učenja za koje je korišten zajednički naziv ima- NOVI VAKUFI U 16. STOLJEĆU
značajno su doprinosile islamizaciji. Krajem ret. U dvorištu, u blizini ulaza, nalazio se Sve do kraja prve decenije 16. stoljeća
sedamdesetih i početkom osamdesetih godi- mesdžid i desetak dućana. Pored rashoda u varoši nije bilo novih zadužbina i novih
na 15. stoljeća, u vrijeme obnove, u varoši je zavije, vakufskim novcem pokrivani su i muslimanskih mahala. Tek u drugoj de-
izgrađena zavija Ali-paše (Hadim Ali-paša troškovi mesdžida ledara (buzcu) Širmer- ceniji nastaju najvažnija zdanja u varoši:
Bosanac), a potom i zavija Omer-bega (sin da u tvrđavi. imaret Ahmed-čelebije sa zavijom i mesdži-
Turhan-bega, unuk Paše Jigit-bega). Da li Drugu zaviju u smederevskoj varoši po- dom i džamija Hadži Velija s mektebom,
se radilo o izgradnji novih, ili vjerovatnije digao je istaknuti akindžijski zapovjednik, imaretom i karavan-sarajem, oko kojih su
o obnavljanju razrušenih zavija, nije nam predvodnik akindžija Turhanija Omer-beg. formirane još dvije muslimanske mahale.
poznato. Hadim Ali-paša Bosanac bio je Njegov otac bio je čuveni Turhan-beg, a deda Početkom 16. stoljeća na prostoru sme-
jedan od najbližih dvorjana princa Baja- osvajač Skoplja Jigit-beg. Omer-beg je bio derevske tvrđave postojala je jedna džamija
zita II. Poslije njegovog stupanja na prije- smederevski sandžakbeg od 1477. do 1479. i 4 mesdžida. Džamija je nosila ime Meh-
sto 1481. godine preuzima važne dužnosti godine. Zaviju sa školom podigao je u tom meda II Osvajača, koji je 1459. godine za-
van saraja, a za smederevskog sandžakbega periodu, ili u nekoliko narednih godina, uzeo Smederevo.
najverovatnije je postavljen 1483. godine. jer se poslije sastavljanja vakufname (opo- Treću zaviju u varoši sagradio je ista-
Dužnost velikog vezira obavljao je od 1501. ruke) 1484. godine više ne pominje. Kao i knuti predstavnik uleme, mevlana Ah-
do 1503. i od 1506. do smrti 1511. godine. ostale akindžije, bio je sljedbenik bektaši- med-čelebija Efdalzade. Otac mu je bio
Zbog uspješnog obavljanja dvorske službe, ja, pa je zavija pripadala ovom derviškom mevlana Efdaludin-efendija, a blizak ro-
sultan Mehmed II (1451–1481) dodijelio redu. Nema podataka o lokaciji ove zavije. đak mevlana Hamidudin-efendija Efdalza-
mu je selo Gradište, koje je uvakufljeno za Međutim, s obzirom na to da je Ali-paši- de, koji je od 1496. godine do smrti 1503.
potrebe njegove zavije u Smederevu. Pošto na zavija bila kod glavne gradske kapije, bio šejhul-islam. U Istanbulu, u blizini
su u naseljenim mjestima zavije građene u a Ahmed-čelebijina, izgrađena tridesetak Fatihove džamije, imao je vakuf ugledne
blizini ulaza, logično je da je Ali-paša za godina kasnije, kod mosta na Jezavi, može medrese, a pominje se i kao osnivač jedne
lokaciju izabrao mjesto kod glavne varoške se pretpostaviti da se Omer-begova zavija od najstarijih istanbulskih biblioteka. U
smederevskoj varoši, pored zavije, sagradio
je i mesdžid i imaret, koji je bio središnja
Najstariji islamski vjerski objekt u smederevskoj varoši, ustanova vakufa, pa je i mahala formira-
odnosno naselju van tvrđave, bio je mesdžid koji je Ohriđanin na u okolini nazvana Imaret mevlane Ah-
med-čelebije. Mahala se navodi u popisu
Sinan sagradio u čaršiji. Po čaršijskom mesdžidu i njegovom iz 1516, a dva Ahmed-čelebijina vakufa,
zadužbinaru nazvana je i prva muslimanska varoška mahala, prvi imaret i zavije i drugi mesdžida, tek u
onom iz 1521/23. godine, kada se pomenuti
koja je formirana u okolini. Mesdžid i vakufski objekti vrlo vakif već pominje kao merhum.
Može se pretpostaviti da izgradnja ci-
su izvjesno stradali tokom opsade 1476. godine. Zbog toga jelog kompleksa nije završena do 1516.
se u kasnijim izvorima više ne pominje Sinanov, već vakuf godine i da su zato vakufi formirani tek
drugog Ohriđanina Mahmuda, za koga se navodi da je ponovo u narednih nekoliko godina. U maha-
li imareta Ahmed-čelebije 1516. godine
izgradio mesdžid u čaršiji i osigurao njegovo izdržavanje. među 45 muslimanskih kuća bilo je 25

STAV 20/8/2021 75