Page 56 - YARMUHAMMEDOV J. DORIVOR_O’SIMLIKLAR_FLORASI_VA_SISTEMATIKASI_FANIDAN

tarqalgan eng yirik turkumlar va foydali xususiyatlarga ega bo‘lgan turlarni o‘z
ichiga oladi. Jumladan, kovrak (Fyerula) ning 45 turi, shashir (Prangos) ning 9

turi, zira (Bunium) ning 8 turi, skaligyeriya (Scaligyeria) ning 12 turi o‘sadi.
Bulardan tashqari ko‘plab iste’mol qilinadigan turlardan petrushka (Petroselinum
crispum), zira (Bunium pyersicum), shivit, ukrop (Anethum graveolens), sabzi
(Daucus sativus) kabilar ham shu oilachaning vakillari sanaladi.

Chilonjiydadoshlar - Rhamnaceae Oilaning 60 turkumga mansub 600 ga
yaqin turi,daraxt va buta shaklida. Ular еr kurrasining deyarli barcha
mintakalarida, ayniksa, tropik va subtropik viloyatlarida keng tarqalgan.

O‘zbekistonda 3 ta turkumga mansub 6 ta turi o‘sadi. Bular buta va past bo‘yli
daraxtlardan iborat. Gullari mayda, ko‘rimsiz, aktinomorf, 4-5 bo‘lakli, asosan,
ikki jinsli, mevasi turlicha. O‘zbekistonda 3 ta turkumga mansub 6 ta tabiiy turi

va 2 ta turkumga oid 2 ta madaniy turi o‘sadi. Ular dorivor va oziq-ovqat
o‘simliklar sifatida qadrlanadi.
Jiydadoshlar - Eleagnaceae oilasiga 3 turkum 40 ga yaqin tur kiradi.

O‘zbekistonda 2 ta turkumga oid 5 turi o‘sadi. Buta va daraxtlardan iborat.
Gullari 2 jinsli. Shimoliy yarim shaming subtropik va mo‘tadil iqlimli hududlarida
tarqalgan. O‘zbekistonda jiyda (Eleagnus angustifolia) va chakanda (Hippophae
rhamnoides) dorivor, iste’mol qilinadigan o‘simlik sifatida qadrlanadi.

Dars maqsadi: Ziradoshlar (Apiaceae), Chilonjiydadoshlar (Rhamnaceae)
va Jiydadoshlar (Elaeagnaceae) oilasi turkumi turlari nomeklaturasini tahlili va

o‘rganish qoidalari va ularning morfologik, biologik shuningdek dorivorlik
xususiyatlari haqidagi yangi bilim, ko‘nikma, malakani shakillantirish.
Identiv o‘quv maqsadi:

1. Apiaceae, Rhamnaceae va Elaeagnaceae oilasi turlari
nomeklaturasini tahlil qila oladi.
2. Ziradoshlar va Chilonjiydadoshlar, Jiydadoshlar oilasi vakillarini

morfologik va biologik xususiyatlarini biladi.
Kerakli jihoz va materiallar: Apiaceae, Rhamnaceae va Elaeagnaceae
oilalari vakillari gerbariy na’munasi, rasmlar, o‘simliklar aniqlagichi, taqdimot.

Kovrak (Fyerula) turkumi vakillari asosan Yevrosiyo va Afrikada
tarqalgan. O‘zbekistonda uning 45 turi o‘sadi. Bu turkum vakillari ko‘p yillik
monokarpik (hayotida bir marta gullab meva beradigan) va polikarpik (har yili

gullab meva beradigan) poyalari yo‘g‘on va baland bo‘yli o‘t o‘simliklardan
iborat. Barglari uzun bandli, yirik, yaprog‘i bir necha 3 7 karra bo‘lingan,
poyadagi barglarining qini yaxshi rivojlangan. Soyabonlari yirik, ko‘p gulli.
Gullari bir yoki ikki jinsli, sarg‘ish. Mevalari —pistachadan iborat. Kovraklar

56