Page 357 - BUT THUAT NGUYEN DU TRNG DOAN TRUONG TAN THANH

* Trong Lục-Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga chỉ vì nhớ
ơn Lục Vân Tiên đã cứu mình khỏi tay bọn cướp đường mà
về nhà tương tư, khư khư ôm bức tượng Vân Tiên rồi cũng
tự-trầm khi nghe tin Vân Tiên mất. Sóng đánh trôi dạt vào bờ,
được cứu vớt. Câu chuyện cũng cho nàng được cứu sống
nhưng sau này được kết-duyên “thực sự” với Vân Tiên, mặc
dầu khi ấy Vân Tiên đã có vợ do nhà vua tác-thành để tưởng-
thưởng công lao bình-định của chàng. Câu chuyện kết-thúc
với cảnh đa thê đề-huề.

* Các truyện cổ như Phan Trần, Hoa Tiên, cũng có
lối kết-cục tương-tự. Nguyễn Du thì trái lại, cho Kim Kiều
trùng-phùng, nhưng để cho hai người tranh-biện, và kết cuộc
cùng chấp-nhận tiếng nói của Kiều: không đa thê theo nghĩa
thông thường, mà bên cạnh Thuý Vân là vợ chính-thức, Kiều
vẫn làm vợ Kim Trọng nhưng chỉ là vợ chồng trên danh-
nghĩa cho đẹp lòng mọi người, thực ra họ đối xử với nhau
bằng tình yêu cao thượng, tình yêu thương tri kỷ, bằng sự
tâm-giao bầu bạn tương-tri. Ngày nay tại các nước Âu-Mĩ,
chuyện vợ chồng ly-thân vẫn ở chung một nhà coi nhau như
bạn không phải là việc lạ-lùng. Trách chi ở thế-kỷ của
Nguyễn-Du, tư-tưởng mang tính hiện-đại này bị chỉ-trích là
thế!

* Nếu như ở các truyện cổ khác, thì chắc- chắn
câu chuyện sẽ chấm dứt sau tiếng đàn Kiều. Ở đây Nguyễn
Du chấm dứt Truyện Kiều bằng một chiêm-nghiệm của
chính ông xuyên qua những diễn-biến của đời Kiều và trong
xã-hội Kiều, đó là giải-đáp cho luận-đề đã nêu lên ở đầu mà
cả câu chuyện là một chứng minh. Trong mối tương-quan
Thiên, Ðịa, Nhân, con người bị chi-phối bởi thiên-mệnh. Mà
thiên-mệnh hay định-mệnh thì vốn khắt-khe:

“Ngẫm hay muôn sự tại Trời,

Trời kia đã bắt làm người có thân,
356