Page 323 - Tiếng Việt Tuyệt Vời
P. 323
Tiếng Việt Tuyệt-Vời Đỗ Quang-Vinh
Chương 7
TIẾNG VIỆT VÀ VẬN-MỆNH QUỐC-GIA
Chúng tôi không nói vận-mệnh đất nước theo cách nhìn
"địa-lý", nhưng nói vận-mệnh quốc-gia, theo cách nhìn
"nhân-văn", vì lẽ tiếng "quốc-gia" còn chỉ rõ thêm ý-tưởng
gia-đình là yếu-tố cần-thiết và đi trước, theo quan-niệm
luân-lý đạo-đức vốn có từ ngàn xưa: tu-thân, tề-gia, trị-
quốc, bình thiên-hạ. Gia-đình là nền-tảng của quốc-gia, xã-
hội, có trách-nhiệm rèn luyện bản-thân mỗi cá-nhân, để họ
trở thành những phần-tử tốt cho nhà, cho nước và cho xã-
hội.
Quả thực tiếng Việt nói riêng và ngôn-ngữ nói chung có
quan-hệ mật-thiết với sự bảo-tồn và phát-huy truyền-thống
luân-lý gia-đình. Riêng trong tiếng Việt thì quá rõ-ràng. Chỉ
nội cách xưng-hô - mà có người vì nhiễm tinh-thần Tây-
Phương than phiền cho là phiền-toái - cũng cho ta thấy cái
ý-nhị sâu-sắc trong mối tương-quan thân-thuộc. Những
tiếng "dạ, vâng, thưa, trình" tùy theo mối tương-quan, mỗi
hoàn-cảnh mà diễn-tả sự lễ-độ kính-trọng, và do địa-vị cao
thấp của mỗi người. Người trên mình như thuộc hàng cha
chú, khi gọi hỏi thì kẻ dưới phải đáp lại "dạ, vâng". Muốn
trình-bày điều gì với người trên thì phải "thưa ông, thưa bà,
thưa chú, thưa bác. v.v..." Ngày xưa đối với bậc cao hơn thì
"trình, lạy" như "lạy cố, trình cụ" v.v... Rồi đến lời nói, giọng
nói cũng phải cho khiêm-tốn, dịu-dàng. Chứ không như đối
với chúng bạn thì "ừ, hử" là cách nói thân mật xuồng-xã
giữa kẻ bằng vế cùng vai. Bạn bè "mày tao chi tớ" gọi nhau
có thể "Ê! tớ về đây!" chứ không thể vì quen cách nói như
vậy mà gặp bậc cha chú hay thầy cô giáo, cũng: "Ê! chú! Ê!
322
