Page 343 - Tiếng Việt Tuyệt Vời
P. 343
Tiếng Việt Tuyệt-Vời Đỗ Quang-Vinh
----------------------------------------------------------------------------------------
(5) Chú-thích: “Tri-huyện Thanh-Quan có nhờ cụ Mền Tống-Thơ làm
giùm bài văn tế. Nhưng rồi y lại không dám dùng bài đó, và phải đích-
thân làm lấy. Tri-phủ Bùi Phụng cũng làm một bài nữa. Hai bài này ông
Bảo-Vân đã giới-thiệu trong bài ‘Đốc Đen Qua Mấy Bài Văn-Tế’ đăng trong
Tri-Tân số 15 đề ngày 19-9-1941. Cả hai bài này không được truyền-tụng
bằng bài của cụ Mền Tống-Thơ mà sau này có nhiều bản sao-lục khác
nhau được nhận lầm là của Nguyễn-Khuyến tế Ngạc-Nhi Francis Garnier.
(xem bài của Lạn-Kha: Vụ Bé Cái Lầm Của Nhiều Biên-Khảo-Gia Ở Cả Hai
Miền Nam Và Bắc Nước Ta - Lửa Việt số 62, Xuân Quý-Dậu 1993, Toronto,
Canada.
-------------------------------------------------------------------------------------------
Như vậy thì truyền-thống bất khuất ấy không thể nào tiêu-
diệt được một khi còn văn-hóa và còn tiếng nói Việt-Nam.
Cho nên ngoài những biện-pháp chính-trị muốn tách riêng 3
miền thành ba kỳ dẫn tới ba nước, cơ-bản bằng một pháp
chế riêng rẽ: Nam-Kỳ theo Dân-luật Giản-Yếu, Bắc-Kỳ có
Dân-luật Bắc-Việt và Trung-Việt riêng, chính-sách văn-hóa
giáo-dục được coi là phương-tiện hỗ-trợ chủ-yếu mà chính
họ đã gọi đó là "chính-sách thực-dân bằng sách vở"
(Politique de colonisation par les livres) hay là: "cuộc chinh-
phục tinh-thần tiếp theo sau cuộc chinh-phục vật-chất".
(conquête morale des habitants après la conquête matérielle
du pays) (6)
-------------------------------------------------------------------------------------------
(6) Chú-thích: trong tường-trình “Communications à faire la presse
de 1913 à 1916” trích-dẫn trong “Chủ-Đích Nam-Phong’, Nguyễn-văn-
Trung, tr. 135, Xuân Thu xb
-------------------------------------------------------------------------------------------
Chính-sách này tố-cáo mối lo sợ của Thực-dân trước sức
mạnh của nền quốc-văn mới. Người ta còn nhớ trường Đông
Kinh Nghĩa-Thục lấy quốc-văn làm lợi-khí đấu-tranh phổ-biến
văn-chương cách-mạng đã làm rung động nhà nước Bảo-Hộ.
342
