Page 344 - Tiếng Việt Tuyệt Vời
P. 344
Tiếng Việt Tuyệt-Vời Đỗ Quang-Vinh
Với chủ-trương "thập niên chi kế, mạc nhi thụ mộc; bách
niên chi kế, kế, mạc chi thụ nhân" (kế mười năm không gì
bằng trồng cây, kế một trăm năm không gì bằng trồng
người), trường bắt đầu tiến- trình giành độc-lập bằng việc
khai dân-trí quật-cường. Trường hoạt-động sôi-nổi rầm-rộ
với việc phổ-biến sách vở, bài ca, diễn-thuyết:
“Gái trai nô-nức học-hành,
Giáo-sư tám lớp học-sinh non ngàn.”
Tác-dụng của văn-chương cách mạng do Đông Kinh Nghĩa-
Thục đề-xướng đã được toàn quyền Klobukowski xác-nhận
như sau trong báo-cáo đọc ở hội-nghị thường-niên của hội-
đồng tối-cao Đông-Dương họp ngày 27-11-1909:
“Hàng loạt thơ ca truyền miệng đã đưa vào tới vùng
thôn quê hẻo lánh, có những áng văn những bài thơ
đả kích từ ngoài nước bí-mật chuyển về được đem rải
khắp trong đô-thị ... các cuộc thẩm-vấn ở tòa đại-
hình cho chúng ta biết phương-pháp hành-động của
bọn phát-ngôn cho phong-trào chống đối ấy. Họ đọc
thuộc lòng những đoạn thơ ca đượm một tinh-thần
yêu nước rất kích-động - Đây là lời của viên quan tòa
đã thẩm-vấn họ - Họ đi khắp Đông-Dương, tổ-chức
những buổi họp bí-mật. Và đọc những điều răn mà
một khẩu-khí hùng-hồn làm cho thêm phần linh-hoạt,
và một mặt nữa vẻ bí-mật bao phủ chung-quanh họ
cũng làm câu chuyện họ nói có một sức quyến rũ lớn
lao hơn nữa". (7)
343
