Page 1 - Mike - Bungkar - Pahlawan Dusun....

1

Lagenda Aki Bungkar (Legend of Aki Bungkar).

[Penghijrahan dan konflik di lembah Tambunan]

Prakata.

Sebahagian besar cerita dalam buku ini diperolehi daripada sumber atau bahan-bahan seorang
Bobolian atau Bobohizan (priestess). Bobolian yang hidup sezaman dengan orang-orang yang
terlibat dalam yang disebut dalam bahasa etnik Dusun ‘misangod’. Bahan-bahan tersebut
dikumpul, dan di buat penyaringan, digali maknanya, untuk mendapatkan isinya sebagaimana
yang terlihat sekarang dan akhirnya disajih dalam bentuk sebuah buku.

Istilah misangod dalam bahasa Dusun bereti berperang. kerana persengketaan kawasan tanah
atau sungai antara puak yang berlainan yang menduduki lembah Tambunan ketika itu.
Perbalahan itu menjadi satu tradisi dan amalan dimana apabila berlaku ‘misangod’, kepala
musuh yang tewas akan dipenggal dan dibawa balik ke kampung penyerang sebagai ‘trophy’.
Upacara ritual akan diadakan dan disini peranan bobolian adalah penting untuk menentukan
apakah yang akan dibuat dengan kepala manusia itu.Ini yang disebut oleh penulis Barat sebagai
‘head hunting’ (pencari kepala).

Antara suku-suku Dusun yang terawal meninggalkan Nunuk Ragang ialah suku yang dinamakan
Tuhawon dengan memudik ke ulu sungai Ligawu Kogibangan kemudian memasuki ulu sungai
Kaingaran.Daripada situ merekaturun ke hilir dan menjumpai lembah Tambunan dimana
merekamenduduki kawasan wilayah selatan Tambunan dari mukim Sunsuron, mukim
Nambayan hingga ke Monsorulung. Nama Tuhawon terbentuk kerana kawasan penempatan
mereka ketika dalam penghijrahan terdapat banyak tumbuhan rotan yang dipanggil ‘tuai’.
Penempatan terawal mereka ialah di kaki gunung Trus Madi yang dinamakan Tubou sempena
nama burung Merak, tetapi nama kampung itu tidak terdapat pada peta Sabah sekarang.
Dipercayai Gambunan adalah seorang pengasas penempatan di lembah Tambunan daripada
suku kaum Tuhawon.

Suku kedua yang meninggalkan Nunuk Ragang ialah suku yang dinamakan Liwan yang juga
mudik ke ulu sungai Liwagu Kogibangantetapi tidak memasuki sungai Kaingaran.Apabila berada
di kaki gunung Trus Madi merekatidak mendiami kampung Tubou yang diujudkan oleh suku
Tuhawon tetapi meneruskan penghijrahan kearah baratselatan dan menubuhkan penempatan
mereka yang dinamakan kampung Widu dan Pahu di atas pergunungan banjaran Crocker.

Mengikut cerita, nama Liwan ini terbentuk lebih awal di Nunuk Ragang daripada satu lagenda
yang mengesahkan dua orang lelaki datang ke rumah panjang dan ketika itu hanya kaum
perempuan dan kanak-kanak berada di rumah panjang kerana semua kaum lelaki belum kembali
daripada menjemput rombongan penghijrah yang lebih besar dari hilir sungai Labuk. Dipercayai
dua orang lelaki yang datang di rumah panjang itu terpisah daripada rombongan yang mudik
beramai-ramai sungai Labuk daripada laut dan dua orang lelaki itu telah sesat dalam hutan dan
terkeluar di penempatan awal Nunuk Ragang.

1