Page 13 - TriÕt häc gi¸o dôc hiÖn ®¹i

Ch­¬ng më ®Çu: vïng ®Êt vµ con ng­êi ®«ng triÒu qua c¸c... 15

khai th¸c than ë §«ng TriÒu t¹i 2 má Antoine vµ Cardiff. Trong má cã ®­êng xe löa
dµi 3 km, s¶n l­îng than ®¹t 3.000 tÊn (n¨m 1924). N¨m 1924, C«ng ty ®· mua thªm
2 má BÝ Chî vµ Yªn Thä, víi tæng diÖn tÝch 1.925 ha, më thªm ®­êng xe löa dµi 5,5
km. Ngµy 27 th¸ng 10 n¨m 1924, nhµ t­ s¶n ViÖt Nam Ph¹m Kim B¶ng më C«ng ty
má §«ng D­¬ng khai th¸c má than GlÐrette ë phÝa t©y phè §«ng TriÒu, réng 204 ha,
®¹t s¶n l­îng than n¨m 1924 lµ 2.661 tÊn, vµ chØ trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1926 ®· ®¹t
s¶n l­îng 5.929 tÊn.
Còng trong n¨m 1924, NguyÔn H÷u Thô khai th¸c má Mïa Xu©n (Printemps) ë §«ng
TriÒu bªn c¹nh má U«ng BÝ, cã diÖn tÝch 418,8 ha, s¶n l­îng than n¨m 1924 lµ 1.218 tÊn.
Còng gièng nh­ c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c, nh©n d©n §«ng TriÒu tõ xa x­a ®· ph¸t triÓn
nhiÒu ngµnh, nghÒ thñ c«ng ®Ó b¶o ®¶m ®êi sèng vµ trao ®æi hµng ho¸ víi c¸c vïng l©n
cËn. Tõ x­a rõng gç ë §«ng TriÒu rÊt quý vµ rÊt phong phó, nh­ng khi thùc d©n Ph¸p
sang x©m l­îc n­íc ta ®· chÆt ph¸ nhiÒu ®Ó tiÕn hµnh c¸c cuéc truy lïng, cµn quÐt; v×
vËy, c¸c tµi nguyªn ®ã cø ngµy mét gi¶m. Tuy vËy, víi lîi thÕ vÒ tµi nguyªn rõng s½n cã

nh­: tre, t¸u, lim, sÕn, tr¸m, mÝt, vang vµ gèc vang, v.v. ë ®©y còng ®· h×nh thµnh c¸c
nghÒ lµm nhµ, ®ãng ®å gç vµ s¶n xuÊt c¸c ®å dïng nh­ gi­êng, tñ, bµn ghÕ; c¸c n«ng cô
s¶n xuÊt nh­: theo cµy, b¾p cµy, bõa... Gç gô ®Ó ®ãng ®å mü nghÖ, c©y giao dïng lµm
®òa, tr¾c dïng lµm ®å kh¶m, m©y lµm ®å ®an, cñ n©u ®Ó nhuém v¶i; c¸c lo¹i gèc nh­:
së, tr¸m lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn nghÒ Ðp dÇu, lµm h­¬ng th¾p.
Ngoµi ra, §«ng TriÒu cßn cã nghÒ lÊy mñ cao su, nhùa c©y tr¸m... víi s¶n l­îng khai
th¸c ®¹t kho¶ng 60.000 kg/n¨m. Trong ®ã, kho¶ng 2/10 sè nhùa tr¸m hµng n¨m b¸n ë
c¸c chî Chi Ng·i vµ Ninh Giang, ngay t¹i §«ng TriÒu tiªu thô kho¶ng 5/10, cßn 3/10
b¸n sang H¶i Phßng vµ Nam §Þnh. Nhùa tr¸m khi ®­îc ch­ng cÊt lªn trë thµnh mét
thø dÇu rÊt quý vµ cã gi¸ kh¸ cao. Thêi kú nµy, ngoµi c¸c ngµnh nghÒ th«ng th­êng ë
§«ng TriÒu cã thÓ nhÊn m¹nh ®Õn nghÒ méc, nghÒ x©y dùng ®×nh, chïa, miÕu m¹o vµ
nghÒ Ðp dÇu c©y c«ng nghiÖp; tiÕp ®ã lµ nghÒ khai th¸c thñ c«ng c¸c má ®Êt sÐt tr¾ng
hay cao lanh, tËp trung ë c¸c lµng Hæ Lao (tæng MÔ S¬n) vµ Yªn Kh¸nh (tæng Yªn
Kh¸nh). Sè ®Êt sÐt hay cao lanh khai th¸c ®­îc ®· cung cÊp cho nhiÒu lß gèm, sø ngay
t¹i ®Þa ph­¬ng, ngoµi ra cßn xuÊt sang B¾c Ninh vµ B¸t Trµng hoÆc H¶i Phßng. NghÒ
gèm, sø §«ng TriÒu cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm ®Ñp, kh«ng chØ cã mÆt ë nhiÒu vïng miÒn
trong c¶ n­íc mµ cã thêi ®iÓm ®· xuÊt khÈu sang mét sè n­íc §«ng ¢u.
HÖ thèng giao th«ng ë §«ng TriÒu kh¸ thuËn tiÖn, nhÊt lµ ®­êng thñy. Nhê hÖ
thèng s«ng ngßi mµ giao th«ng ®­êng thuû ®Õn ®­îc kh¾p n¬i trong huyÖn. Kho¶ng
n¨m 1900, tµu thuû ®· ®i ®­îc nhiÒu n¬i, kÓ c¶ tõ §«ng TriÒu lªn bÕn Yªn L­u. VÒ
®­êng bé, ngoµi ®­êng thuéc ®Þa sè 18 cßn cã hÖ thèng giao th«ng tõ §«ng TriÒu ®Õn
BÕn Ch©u, Yªn L­u, Mai Siu (B¾c Giang) qua ®Ìo Sam. Nh÷ng con ®­êng nói tõ BÕn
Ch©u theo thung lòng s«ng Kú ®i ®Õn tËn ®ån cò Na M©u, nhiÒu ®­êng kh¸c qua ®Ìo
§a Chang, ®Ìo Nam, ®Ìo Gia sang phÝa B¾c Giang. Nh×n chung c¸c ®­êng nµy khã ®i,
nhÊt lµ mïa m­a. Kho¶ng nh÷ng n¨m tõ 1900 ®Õn 1930, hÖ thèng ®­êng s¸ ë §«ng
TriÒu ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt vµ ph¸t triÓn nhiÒu. Cïng víi ®­êng xe löa vµ ®­êng thuéc
®Þa sè 5 nèi liÒn Hµ Néi - H¶i Phßng tõ n¨m 1905, ®­êng thuéc ®Þa sè 18 tõ Hµ Néi
qua B¾c Ninh rÏ sang Ph¶ L¹i, qua §«ng TriÒu, M¹o Khª, Trµng B¹ch, sang tØnh

Qu¶ng Yªn ®Æt d­íi sù b¶o d­ìng cña quü ng©n s¸ch toµn §«ng D­¬ng. V× c¸c ®­êng
s¸ ®ã ®Òu tèt nªn hµng ngµy cã «t« ch¹y ®Òu ®Æn ®Õn §«ng TriÒu. Ng­êi ta tÝnh cã