Page 879 - บทความทางวิชาการหลักสูตร ผู้พิพากษาหัวหน้าศาล รุ่นที่ 21

๘๖๗

ิ
ส าหรับการใช้ดุลพินิจในการลงโทษหรือก าหนดโทษจ าเลยของผู้พิพากษา มีความเห็นทางวชาการ
๓
อธิบายในเรื่องการใช้ดุลพินิจในการลงโทษของผู้พิพากษาไว้ว่า :
ิ
้
การใช้ดุลพนิจในการลงโทษ หมายถึง การวินิจฉัยว่าจ าเลยกระท าความผิดตามฟองโจทก์
หรือไม่ ถ้ากระท าผิดควรลงโทษมากน้อยเพยงใด ทั้งนี้โดยค านึงถึงหลักการหรือทฤษฎีแห่งการลงโทษตาม
ี
ิ
ื่
กฎหมายอาญาในหัวข้อลงโทษเพอทดแทน เพอข่มขู่ หรือเพอปรับปรุงแก้ไข การใช้ดุลพนิจในการลงโทษ
ื่
ื่
ิ
ิ
ั
นับได้ว่าเป็นหน้าที่อนส าคัญยิ่งของผู้พพากษา หากใช้ดุลพนิจไปในทางที่ถูกต้องและชอบธรรม ก็ถือได้ว่า
เป็นการผดุงความยุติธรรม และปกป้องสังคมให้หนีจากภัยพาล แต่ในทางตรงกันข้าม ถ้าใช้ดุลพนิจ
ิ
โดยไม่ถูกต้องชอบธรรม หรือโดยมีอคติส่วนตัว อันได้แก ล าเอียงเพราะความรัก ความโกรธ ความหลงและ
่
ั
ความกลัว ก็จะเกิดภัยอนใหญ่หลวงต่อประชาชนและต่อสังคมส่วนรวม ทั้งยังเป็นการท าลายหลักความ
ยุติธรรมให้พินาศไปสิ้น ดังจะเห็นได้จากค าเตือนในหนังสือข่าวศาลของกระทรวงยุติธรรมที่ว่า :
“ในการพิจารณาพพากษาความมีข้อส าคัญอยู่อย่างหนึ่ง คือ การใช้ดุลพินิจของผู้พิพากษา
ิ
เพราะกฎหมายวางเกณฑ์ไว้กว้าง ๆ การที่จะบังคับชี้ขาดย่อมอยู่ในอานาจดุลพนิจของผู้พพากษา
ิ
ิ

ิ
ิ
ถ้าผู้พพากษาใช้ดุลพนิจไปในทางที่ชอบก็เป็นผลตรงกันข้าม เพราะฉะนั้นผู้ที่อยู่ในหน้าที่ผู้พพากษาจึงควร
ิ
สนใจในเรื่องนี้ อนเป็นความรู้ที่ต้องเรียนจากแบบบรรทัดฐาน และการงานที่กระท าตั้งแต่แรกเริ่ม
ั
เข้ารับราชการตลอดไป จึงจะมีความช านาญยิ่งขึ้นทุกที ผู้ที่เข้าฝึกหัดเป็นผู้พิพากษา ซึ่งกระทรวง
ให้ผลัดเปลี่ยนไปฝึกหัดในศาลต่าง ๆ นั้น ในเมื่อมีโอกาสเช่นนี้ ควรศึกษาระเบียบการงานตลอดทั้งการ
ใช้ดุลพนิจวินิจฉัยอรรถคดีให้มาก เพอเป็นความรู้ไว้ใช้ในเมื่อได้รับแต่งตั้งเป็นผู้พพากษา การใช้ดุลพนิจ
ิ
ื่
ิ
ิ
วินิจฉัยโดยปราศจากหลักเกณฑ์และแบบอย่าง คือ เอาแต่ความเห็นอนมีในขณะนี้ อาจพลาดพลั้งได้ง่าย
ั
หรือถ้าบ่อยเข้าก็เป็นเครื่องแสดงวิธีบังคับคดีอันไม่สม่ าเสมอของผู้นั้นเอง”

บทบัญญัติของประมวลกฎหมายอาญาที่เกี่ยวกับการใช้ดุลพินิจในการลงโทษ และค าแนะน าของ
ประศาลฎีกา

เรื่องการใช้ดุลพนิจในการลงโทษ หากพจารณาจากบทบัญญัติภาค ๑ ซึ่งเป็นบททั่วไป
ิ
ิ
แห่งประมวลกฎหมายอาญาแล้ว มิได้มีบทบัญญัติในเรื่องนี้ไว้โดยตรง และมาตราที่เกี่ยวข้องกับการน ามา
ิ
ปรับใช้ประกอบการใช้ดุลพนิจในการลงโทษ คือ ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๕๖ ซึ่งตามมาตรา
ิ
ดังกล่าวถ้าศาลจะพพากษาว่าผู้นั้นมีความผิด แต่สมควรที่จะรอการก าหนดโทษ หรือรอการลงโทษไว้
ก าหนดให้ศาลค านึงถึงอายุ ประวัติ ความประพฤติ สติปัญญา การศึกษาอบรม สุขภาพ ภาวะแห่งจิต นิสัย

อาชีพ และสิ่งแวดล้อมของผู้นั้น หรือสภาพความผิด หรือการรู้สึกความผิด และพยายามบรรเทาผลร้าย
ื่
ั
ื่
ที่เกิดขึ้น หรือเหตุอนอนควรปรานี เพอให้โอกาสผู้กระท าความผิดกลับตัวภายในระยะเวลาที่ศาลจะได้

๓ ประไพ เอื้อไพจิตร คงใหม่, ปญหาการควบคุมการใช้ดุลพินิจก าหนดโทษในคดีอาญา : ศึกษากรณี
ั
ศาลจังหวัดสงขลา หน้า ๘