Page 90 - บทความทางวิชาการหลักสูตร ผู้พิพากษาหัวหน้าศาล รุ่นที่ 21

๗๗

ั
ความได้สัดส่วนเป็นหลักกฎหมายทั่วไปอนเป็นหลักการที่เป็นรากฐานของระบบกฎหมายของประเทศ ในทาง
๑๐
่
ทฤษฎีประกอบไปด้วย ๓ หลักย่อย ได้แก
๑ หลักความเหมาะสม (Principle of Suitability) เป็นหลักความเหมาะสมของมาตรการหรือวิธีการ

ั
ั
อนใดอนหนึ่ง กล่าวคือ มาตรการที่รัฐเลือกน ามาใช้จะต้องเป็นมาตรการที่ท าให้บรรลุวัตถุประสงค์ตามที่กฎหมาย
ก าหนดไว้ แต่หากมาตรการนั้นไม่อาจท าให้บรรลุวัตถุประสงค์ที่กฎหมายก าหนดไว้ได้อย่างแน่แท้ หรือการจะให้
บรรลุวัตถุประสงค์เป็นไปด้วยความยากล าบาก ย่อมถือได้ว่าเป็นมาตรการที่ไม่เหมาะสม

ิ
๒ หลักความจ าเป็น (Principle of Necessity) เป็นหลักที่พจารณาถึงมาตรการหรือวิธีการหลาย
อย่างที่ล้วนแล้วแต่ชอบด้วยกฎหมายและสามารถด าเนินการให้บรรลุวัตถุประสงค์ของกฎหมายเพอประโยชน์
ื่
สาธารณะได้ แต่ต้องเป็นมาตรการหรือวิธีการที่ก่อให้เกิดความรุนแรงน้อยที่สุดหรือเกิดผลกระทบต่อปัจเจกชน
น้อยที่สุด

๓ หลักความได้สัดส่วนในความหมายอย่างแคบ (Principle of Proportionality in the narrow

ั
ิ
sense) หรือหลักความสมเหตุผล เป็นหลักที่พจารณาถึงมาตรการอนใดอนหนึ่งที่น ามาใช้จะต้องไม่อยู่นอกเหนือ
ั
ขอบเขตของความสัมพันธ์ระหว่างวิธีการกับวัตถุประสงค์ของการใช้อ านาจที่กฎหมายก าหนดไว้ กล่าวคือ ต้องเกิด
ดุลยภาพระหว่างประโยชน์สาธารณะหรือประโยชน์ของส่วนรวมกับผลกระทบหรือความเสียหายต่อสิทธิขั้นพนฐาน
ื้
ี
ของเอกชนหรือสังคมโดยรวม หากประโยชน์สาธารณะที่ได้รับมีเพยงเล็กน้อยเมื่อเปรียบเทียบกับผลกระทบที่เกิด
กับเอกชนหรือสังคมโดยรวม กรณีย่อมถือว่าไม่เป็นไปตามหลักความได้สัดส่วนในความหมายอย่างแคบ

หลักความได้สัดส่วนส าหรับกระบวนการยุติธรรมทางอาญาจ าเป็นต้องค านึงถึงตั้งแต่กระบวนการตรา
กฎหมายให้การกระท าใดเป็นความผิดและมีบทก าหนดโทษอย่างไรจึงเหมาะสมและได้สัดส่วนกับการกระท า

ิ
ความผิดนั้น เมื่อมีการบัญญัติกฎหมายได้อย่างเหมาะสมแล้ว ในการลงโทษผู้กระท าความผิด ศาลต้องมีดุลพนิจ
ในการลงโทษตามหลักความได้สัดส่วนในการลงโทษ เพอให้เหมาะสมกับผู้กระท าความผิดแต่ละรายเช่นกัน
ื่
โดยศาลจะต้องค านึงถึงทั้งเหตุภาวะวิสัย (Objective cause) เช่น ขนาดความเสียหายของอาชญากรรมที่เกิดขึ้น

ต่อสังคม และเหตุอตวิสัย (Subjective cause) เช่น ลักษณะส่วนตัวของผู้กระท าความผิดว่ามีลักษณะร้ายแรง
ั
ั
มากน้อยเพยงใด เหตุที่ต้องค านึงถึงเหตุอตวิสัยหรือลักษณะส่วนตัวของผู้กระท าความผิดในการลงโทษให้
ี
๑๑
้
เหมาะสมกับผู้กระท าความผิดแต่ละคนนั้น เนื่องจากในการกระท าความผิดที่แมอาจสร้างความเสียหายให้กับสังคม
เท่ากัน แต่เหตุผลในการกระท าความผิดของแต่ละคนอาจมีเหตุผลที่แตกต่างกัน เช่น ผู้กระท าความผิดคนหนึ่ง

๑๐ ปรานี สุขศรี. (๒๕๕๙). หลักกฎหมายทั่วไปในทางปกครองในค าพพากษาของศาลปกครองสูงสุด : ศึกษาหลักความได้

สัดส่วน (Principle of proportionality) และหลักความเสมอภาค (Principle of Equality) บทความทางวิชาการ ศาลปกครอง
หน้า ๑๒ - ๒๒ สืบค้นเมื่อ ๑ กรกฎาคม ๒๕๖๔ จาก https://admincourt.go.th/admincourt/site/09articleacademicdetail-
1521.html

๑๑ ปกป้อง ศรีสนิท. กฎหมายอาญาขั้นสูง. (กรุงเทพมหานคร : วิญญูชน, ๒๕๕๙), หน้า ๑๗๓.