Page 71 - นิตยสารดุลพาห เล่มที่ ๒-๒๕๖๑-กฎหมาย
P. 71
ดุลพาห
ผลกระทบในเชิงลบจากการไม่เปิดเผยกระบวนพิจารณาและคำาชี้ขาดต่อสาธารณชน
ที่เห็นได้ชัดก็คือ กระบวนพิจารณาซึ่งครอบคลุมถึงการรับฟังพยานหลักฐาน และคำาชี้ขาด
ในข้อพิพาทแต่ละเรื่องที่เกิดขึ้นและดำาเนินไปนั้น ไม่อาจสร้างความคาดหวังใดๆ จากสังคม
ได้เลยว่า หากมีข้อพิพาททางการค้าในทำานองนี้เกิดขึ้นอีกในอนาคตผลควรจะเป็นเหมือน
อย่างข้อพิพาทที่ได้มีคำาชี้ขาดไปแล้วหรือไม่ ผลกระทบลักษณะนี้จึงอาจก่อให้เกิดผล
ในเชิงลบเป็นลูกโซ่ว่าเมื่อสังคมไม่มีโอกาสรับรู้หรือคาดหวังได้ว่าผลของข้อพิพาทในอนาคต
จะเป็นเยี่ยงไร ข้อพิพาทในทำานองเดียวกันที่เกิดขึ้นตามมาจึงไม่จำาเป็นต้องกริ่งเกรงข้อครหา
ว่าจะมีหลากมาตรฐาน
ข้อวิพากษ์ประการที่สอง อันเป็นผลสืบเนื่องจากกระบวนพิจารณาที่อาจถูกมองว่า
ขาดความโปร่งใสก็คือ ระบบการพิจารณาและคำาชี้ขาดของอนุญาโตตุลาการ เป็นระบบที่ไม่
อาจสร้างบรรทัดฐานในทางคดีได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งก็คือ ในข้อกฎหมายที่อนุญาโตตุลาการ
หรือคณะอนุญาโตตุลาการได้พิจารณาและทำาคำาชี้ขาดไป ข้อที่ระบบอนุญาโตตุลาการทางการค้า
ในปัจจุบันไม่เอื้อต่อการสร้างบรรทัดฐานนั้น ได้รับการวิพากษ์วิจารณ์และสร้างข้อกังวล
ตลอดจนถึงขนาดเกิดความคิดต่อต้านที่เห็นได้ชัดเจนขึ้นในประเทศที่ใช้ระบบคอมมอนลอว์
เพราะในระบบกฎหมายนี้ถือว่าคำาพิพากษาของศาลย่อมใช้เป็นบรรทัดฐานสำาหรับคดี
ที่มีข้อเท็จจริงในทำานองเดียวกันที่ตามมาได้ โดยเหตุนี้การอนุญาโตตุลาการที่ไม่มีส่วน
ในการสร้างบรรทัดฐานทางกฎหมาย แม้จะมีการเปิดเผยคำาชี้ขาดในภายหลังต่อมา ไม่ว่า
ด้วยเหตุใด การเปิดเผยคำาชี้ขาดนั้นก็มีผลเพียงให้สังคมรับรู้ถึงผลของข้อพิพาทนั้นๆ เท่านั้น
ไม่ก่อให้เกิดความสนใจในการศึกษาหรือวิเคราะห์ถึงข้อเท็จจริงหรือข้อกฎหมายในคำาชี้ขาด
ของข้อพิพาทนั้นๆ อย่างแท้จริง เพราะสังคมถือเสียว่าคำาชี้ขาดข้อพิพาทของอนุญาโตตุลาการ
ไม่อาจนำามาใช้เป็นบรรทัดฐานได้จากความไม่โปร่งใสของระบบมาตั้งแต่ต้นแล้ว
ความสำาคัญของการสร้างบรรทัดฐานนั้น ไม่เพียงแต่จะมีความสำาคัญสำาหรับ
ประเทศที่ใช้ระบบกฎหมายคอมมอนลอว์เท่านั้น แม้ในประเทศที่ใช้ระบบประมวลกฎหมาย
ดังเช่น ประเทศไทยก็ไม่อาจปฏิเสธความสำาคัญของการสร้างบรรทัดฐาน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง
จากคำาพิพากษาของศาลฎีกาได้ ข้อนี้จะเห็นได้จากการจัดพิมพ์หนังสือคำาพิพากษาฎีกาของ
เนติบัณฑิตยสภาที่ได้ดำาเนินการมายาวนาน และจากตำารากฎหมายของผู้สอนและบรรยาย
กฎหมาย เกือบทุกเล่มที่พบเห็น ล้วนแต่มีการอ้างอิงคำาพิพากษาของศาลฎีกา มากบ้างน้อยบ้าง
ทั้งสิ้น ผู้เขียนจึงเห็นว่าความสำาคัญของบรรทัดฐานเป็นความจริงที่ไม่อาจปฏิเสธได้
60 เล่มที่ ๒ ปีที่ ๖๕
