Page 72 - นิตยสารดุลพาห เล่มที่ ๒-๒๕๖๑-กฎหมาย
P. 72
ดุลพาห
ในประการที่สาม เมื่อระบบการพิจารณาและคำาชี้ขาดของอนุญาโตตุลาการไม่มี
หรือแทบไม่มีบทบาทในการสร้างบรรทัดฐานทางกฎหมายในประเด็นข้อพิพาท โดยเฉพาะ
อย่างยิ่งประเด็นข้อพิพาทเกี่ยวกับกฎหมายทางการค้า ผลที่ตามมาอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ก็คือ
การมองระบบอนุญาโตตุลาการว่าเป็นระบบที่แทบไม่มีส่วนในการพัฒนาหลักกฎหมายหรือ
แนวคิดทางกฎหมายเกี่ยวกับการค้าเลย
อาจมีผู้แย้งว่าผลกระทบในลักษณะนี้ แม้หากจะมีอยู่จริงก็ไม่น่าจะมีนัยสำาคัญ
เพราะเมื่อศาลยังคงพิจารณาคดีอย่างเปิดเผยคำาพิพากษาของศาลก็น่าจะเพียงพอที่จะยึดถือ
เป็นแนวในการพัฒนาและวางแนวคิดทางกฎหมาย ข้อแย้งนี้อาจถูกต้องบางส่วน และอาจ
เป็นจริงในข้อพิพาทอื่นๆ ที่มิใช่ข้อพิพาททางการค้า นอกจากนี้ในประเทศที่ใช้ระบบกฎหมาย
ประมวล ผลกระทบก็อาจมีน้อยกว่าในประเทศที่ใช้ระบบคอมมอนลอว์ อย่างไรก็ดี ผลกระทบ
ดังกล่าวควรได้รับการพิจารณาและวิเคราะห์เป็น ๒ ระดับ เพราะข้อพิพาททางการค้าระหว่าง
พ่อค้าส่วนใหญ่จะเลือกระงับด้วยระบบการอนุญาโตตุลาการ ผลจากการนี้ทำาให้คดีพิพาท
ทางการค้าที่จะฟ้องร้องพิพาทกันในศาลโดยตรงลดน้อยลงไปในจำานวนตัวเลขที่สัมพันธ์กัน
หากมีกรณีพิพาททางการค้าปีละ ๑๐๐ เรื่อง และในจำานวนนี้เป็นข้อพิพาทที่คู่กรณีระบุ
ในสัญญาทางการค้าให้เสนอต่ออนุญาโตตุลาการถึงร้อยละ ๘๐ ก็จะมีคดีพิพาทที่ขึ้นสู่การ
พิจารณาของศาลโดยตรงเพียง ๒๐ คดีต่อปีเท่านั้น จึงเห็นได้ว่าความคาดหวังว่าศาลจะเป็น
ผู้มีบทบาทในการพัฒนาหรือสร้างกฎหมายจากคดีพิพาททางการค้าเหล่านี้ก็จะลดลงไปตาม
จำานวนคดีที่ขึ้นสู่ศาลน้อยลง
ประการสุดท้าย สิ่งที่หลายฝ่ายกังวลเริ่มปรากฏให้เห็น และถูกวิจารณ์ว่าเป็น
ผลจากการพยายามผลักดันและส่งเสริมให้ข้อพิพาททางการค้าได้รับการระงับโดยการ
อนุญาโตตุลาการยิ่งกว่าทางศาล ทำาให้บรรดาสัญญาขนาดใหญ่หรือสัญญาที่มีเนื้อหาข้อตกลง
และเงื่อนไขต่างๆ ซับซ้อน ล้วนแต่มีข้อสัญญาให้ระงับข้อพิพาททางการค้าอันเกิดจากสัญญา
เหล่านั้นโดยการอนุญาโตตุลาการเกือบทั้งสิ้น ทำาให้โอกาสที่ศาลจะรับรู้หรือเข้าไปมีบทบาท
พิจารณาพิพากษาหรือวางหลักกฎหมายในข้อพิพาทที่ซับซ้อนเหล่านั้นแทบไม่มีเลยหรือหากมี
(เช่นในกรณีฝ่ายหนึ่งฟ้องศาลขอให้เพิกถอนคำาชี้ขาด) ก็น้อยลงมาก ๙
๙. ดูปาฐกถาของ Lord Thomas of Cwmgiedd. ‘Developing Commercial law though the Courts;
rebalancing the relationship between the courts and arbitration’ (Speech delivered at the BAILII
Lecture 2016, 9 March 2016, London) ซึ่งเรียกร้องให้คืนข้อพิพาททางการค้ากลับมาให้ศาลพิจารณา.
พฤษภาคม - สิงหาคม ๒๕๖๑ 61
