Page 237 - Thesis PhD Anger by Chaichana
P. 237
๒๑๖
Restructuring) ๔. การสื่อสารที่ดี (Better Communication) ๕. การปล่อยวาง (Letting Go) ๖.
การใช้อารมณ์ขัน (Using Humor) และ การระบายอารมณ์ (Rage room)
๕.๑.๒ หลักธรรมระงับความโกรธในพระพุทธศาสนาเถรวาท
ศาสตร์ทางพระพุทธศาสนาเถรวาทมีทัศนะว่าความโกรธหรือโทสะ เป็นเจตสิกที่เรียกว่า
โทสมูลจิต (เกิดแก่ปุถุชนทุกคน ยกเว้นพระอนาคามีและพระอรหันต์) ความโกรธเป็นอกุศลมูลสาย
โทสะมีเพียงด้านการทำลายล้าง (ด้านลบ) ไม่มีผลดี ดังนั้นจึงควรกำจัด (Eliminative) หรือระงับ
(Conquer) ความโกรธสามารถรับรู้ทางสภาวะจิตที่แสดงออกทางกาย วาจา และใจ จากผลการ
วิเคราะห์คัมภีร์พระพุทธศาสนาและเอกสารหลายฉบับ สรุปผลการวิจัย ดังนี้
ู
๑) ข้อมลพื้นฐานของความโกรธทางพระพุทธศาสนา พระพุทธศาสนาเถรวาทให้
ความหมายของคำว่า ความโกรธหมายถึง การมีจิตที่ปองร้าย การมีจิตที่มุ่งร้าย ความอาฆาตแห่งจิต
ความดุร้าย ความเกรี้ยวกราด ความไม่แช่มชื่นจิต การมีจิตที่ปองร้าย การมีจิตที่มุ่งร้าย ความขัดเคือง
ใจ ความไม่ชอบใจ ความแค้นใจ ความเจ็บใจ ความไม่แช่มชื่น ความไม่พอใจ ความยินร้าย ความยิน
ร้ายตอบ ธุลีนี้เป็นชื่อของโทสะ รวมถึงกิริยาที่โกรธ ภาวะที่โกรธ ความคิดประทุษร้าย กิริยาที่คิด
ประทุษร้าย ภาวะที่คิดประทุษร้าย ความคิดปองร้าย กิริยาที่คิดปองร้าย ภาวะที่คิดปองร้าย ความ
พิโรธ ความพิโรธตอบ ความที่จิตไม่เบิกบาน นี้เรียกว่า ความโกรธ บุคคลใดยังละความโกรธนี้ไม่ได้
บุคคลนี้เรียกว่า ผู้มักโกรธ ความโกรธมีคุณลักษณะ ๔ ลักษณะ คือ ๑) จณฺฑิกฺกลกฺขโณ ความโกรธมี
ื
ู
่
้
็
ั
ฺ
ิ
ี
ความหยาบกระดางเปนลกษณะ ๒) นิสสยาทาหนรโส ความโกรธมการทำให้จตใจตนและผ้อ่นหมนไหม้
ฺ
ฺ
ุ
ี
์
้
ุ
็
ุ
ู
เปนกิจ ๓) ทสนปจจปฏ าโน ความโกรธมการประทษราย เป็นอารมณ ๔) อาฆาตวตถปทฏฺ าโน ความ
ฺ
โกรธมีอาฆาตวัตถุ เป็นเหตุใกล้ชิด
ส่วนสาเหตุทางตรงที่ทำให้เกิดความโกรธ คือสภาวะที่เป็นสมุฏฐานให้เกิดความโกรธจาก
ภายในจิตของบุคคล คือ อวิชชา (ความไม่รู้) อกุศลมูล ๓ (มูลเหตุให้เกิดความโกรธ) และ ทุจริต ๓
และปัจจัยที่สนับสนุนความโกรธ ในพระพุทธศาสนาจำแนกเป็น ๕ ปัจจัย ได้แก (๑) โทสชฺฌาสยตา มี
่
ั
อธยาศัยเป็นคนมักโกรธ (๒) อคมฺภีรปกติตา มีความคิดไม่สุขุมเป็นปกติ ขาดโยนิโสมนสิการ ขาดการ
ิ
ใคร่ครวญ ตริตรองพจารณาหาเหตุผล ไม่ได้คิดถึงโทษความโกรธที่เกิดขึ้น ผลสุดท้ายไม่สามารถยับยั้ง
ชั่งใจลงไปได้ ความโกรธย่อมเกิดขึ้นมาทัน (๓) อปฺปสุตฺตา มีการศึกษาน้อยหมายถึงมีการสดับรับฟัง
น้อย เมื่อมีอารมณ์อะไรเกิดขึ้นมาไม่มีความรู้ที่จะมายับยั้งความโกรธได้เป็นเหตุให้ความโกรธเกิด
ขึ้นมาได้ (๔) อนิฏฺฐารมฺมณสมาโยโค ได้ประสบกับอารมณ์ที่ไม่ดีอยู่เนืองเนืองๆ คือ อนิฏฐารมณ์
อารมณ์ที่ไม่น่าใคร่ ไม่น่าพอใจ ไม่น่าชอบใจ เช่น รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ธรรมารมณ เป็นเหตุทำให้
์
เกิดความโกรธขึ้น และ (๕) อาฆาตวตฺถุสมาโยโค ประสบกับอาฆาตวัตถุ ๑๐ ประการ อย่างใดอย่าง
