Page 34 - Neşide Dergisi 6.Sayı

bu gelenek zayıflamış ve ortadan kalkmıştır. Bak- maneviyatını; okul, bilgi ve kültürünü; kahvehane,
kallık gecekondu semtlerinde genelde başka bir buluşma ve görüşme yeri olarak sosyalleşmesini;
iş yapma becerisi ve yeteneği olmayan insanların bakkal ise köyün ihtiyaçlarını ve ticari ilişkisini
yaptığı bir iş haline gelmiştir. Bakkallara yönelik temsil eder. Bunlardan birinin yokluğu belli konu-
eleştiriler genelde bu tip bakkallardan kaynak- larda köyü yakın köy ve kasabalara bağımlı hale
lanmıştır. Kent merkezlerindeki bakkallar market- getirir. Bu gün ülkemizde birçok köyde öğrenci
lerle rekabet edemeyince büyük marketlere ve azlığı yüzünden okullar kapanmış durumdadır.
büfelere dönüşürken, yakın zamanlara kadar ara Birçok köyde ise nüfus azlığı nedeniyle veya ya-
sokaklarda ve dış mahallelerde varlığını sürdüren kın kasaba ve ilçelerdeki marketlerle rekabet
bakkallar market zincirlerinin artması ile artık yok edemediği için bakkal yoktur. Yine aynı şekilde
olma noktasına gelmiştir. 1990’lı yıllarda “Kahra- çoğu köyde kahvehaneler kapanmıştır. Bugün
2
man Bakkal Süper Markete Karşı” isimli tiyatro ülkemizdeki köylerin çoğunluğunda bu dört
oyununa da konu olan bakkallar artık günümüzde mekândan sadece camiler açık durumdadır. Bu
bir hatıra olarak kalır. yazıya kaynaklık eden köyde de günümüzde okul
kapalıdır ve köyün bakkalı yoktur. Kahvehane de
Bakkalların kentlerde mahalle kültürünün yaşa- düzenli olarak açık olmamaktadır.
masında önemli bir yeri vardı. Mahalle ile ilgili bil-
gilerin, haberlerin toplandığı ve mahalle sakinle- 1980’li yıllarda benim çocukluğumda, köyümüz-
rine dağıldığı yerdi bakkallar. Bu açıdan bakkallar de dört tane bakkal vardı. Tabelası varsa sadece
mahallenin hafızası olmuşlardır. Leyla ile Mecnun “Bakkal” kelimesi yazardı. Günümüzde olduğu
dizisinde kırk yıllık bakkalın yerine yogacı açılınca gibi bakkal dükkânının ayrı bir ismi yoktu ancak
Erdal Bakkal’ın, İskender’e ve komisere söylediği bakkallar sahiplerinin ismi ile anılırdı. Öncü’nün
“Bakkal bir mahallenin kalbidir. Mahallenin kalbini Bakkalı, Alamanyalının Bakkalı, Koca Memet’in
söküp almaya çalışıyorlar İskender. Bizi biz yapan Bakkalı ve Fazlı Hasan’ın Bakkalı. Bu dört bakkal
değerlerle oynuyorlar İskender. Anılarımızı silmek, dükkânı da aynı anda çalışırdı. Köylerde bakkallar
geleceğimizi gölgelemek, bizi hayata küstürmek genelde ilçe ve şehirlerde olduğu gibi evden ba-
3
istiyorlar İskender'' sözleriyle çarpıcı bir şekilde ğımsız değildi.
dile getirir.
Benim çocukluğumun bakkallarında, tuz, şeker,
Kimin düğünü var, kimin cenazesi var, kim kiminle çay; lüks gömleği, gaz yağı, gaz lambası camı,
kavga etmiş en iyi bakkallar bilirdi. Posta görevi lamba fitili, fener camı, iğne, koka, ip, urgan, kılıf,
yanında en güvenilir adres ve yol tarifi bakkaldan yular, çivi gibi hırdavatlar; plastik leğen, plastik
alınırdı. Veresiye defterine alışveriş yapan her ma- bidon, kova, ibrik gibi eşyalar; sakız, lokum, bis-
hallelinin ismini yazdıkları için isim isim mahalle küvi, ala şeker gibi gıdalar; sabun ve tursil gibi te-
sakinlerini bilirlerdi. Bazen aileler çocukları ile il- mizlik ürünleri satılırdı. Bir dönem “Bir Milyoncu”
gili bilgileri de bakkallarından edinirlerdi. Hangi olarak tabir edilen mağazalar gibiydiler ancak
çocuk kimin çocuğuyla gezip oynuyor, bakkaldan onlar kadar geniş mekânları yoktu. Bu ürün çeşit-
ne alıyorlar gibi. Çocuklar için bazen bir eğitim liliği o dönemin köy yaşam biçimi ve toplumsal
ve terbiye görevi gördüğü de olurdu. Bir çocuk, yapısı hakkında bir fikir vermektedir. Gerçekte
normalden çok miktarda bir parayla bakkala ge- bugün de tüketimimiz bizim yaşam biçimimizle
lirse bakkal duruma el koyar, bunu aileye bildirir, ilgili ipuçları vermektedir.
çocuk evden izinsiz para almışsa bunu açığa çıka-
rırdı. Bu açıdan bakkal, mahallede bir toplumsal Biz çocuklar için bakkal demek lokum, şeker ve
kontrol mekanizması görevi görür. Bazı bakkallar bisküvi demekti. Bunların buram buram kokusuy-
çocuklara küçük hediyeler vererek onların iyi dav- du bakkallar. Bakkalın önünden geçerken bugün
ranışlar kazanmalarını sağlardı. Ancak bazı bak- bile hala kokusunu unutamadığım bir koku yayı-
kallar bir dedikodu yuvası haline de dönüşmüştür lırdı. Nasıl bir güzel kokuydu bu? Bugün içinde
zaman içerisinde. yüzlerce çeşit lokum bulunan büyük mağazalar-
da bu koku alınamaz. Ürünler mi değişti, burnu-
Köylerde ise bakkalların çok daha önemli bir yeri muzun koku alma yetisi mi kayboldu bilmiyorum
vardır. Gerçekte bir köyün dört ana toplanma ve ama benim çocukluğumun bakkalları güzel ko-
iletişim/etkileşim noktası vardır. Yani köyü köy kardı.
yapan dört temel unsur vardır: cami, okul, kah-
vehane ve bakkal. İbadet yeri olarak cami, köyün 1980’li yıllarda köylerde ve kentlerin gecekondu
bölgelerinde yaşayan çocukların hemen hep-

2 https://www.youtube.com/watch?v=AfUdtLgQZ4A
3 https://www.youtube.com/watch?v=DEgPvVfBOQI

32