Page 66 - Neşide Dergisi 6.Sayı

DOSYA

Yapay Zekâ: Teknoloji Sayesinde

İmal Edilmiş Bilgisayar Beyni

Hüseyin ÇELİK*

GİRİŞ tam olarak kendisidir. Dördüncüsü bu nes-
Tarih boyunca insanlar makineleri kendileri- nelerle ilgili bilgi, zekâ ve gerçeklerden gelir.
Bunlar aynı türdendir ve sözde ya da maddi
ni bir uzantısı olarak kullanmak istemişlerdir.
Önce aletler kullanılmış sonra bunlar makine olarak değil, tek bir bütünü oluşturmak için
haline çevrilmiştir veya makinelerin yapımın- ruhta bulunurlar. Yakınlık ya da benzerlik ba-
da kullanılmışlardır. Bu durum insanların doğa kımından beşinciyle ortak olanı akılla kavra-
madır. Diğerleri daha uzakta yer alırlar. Dört
ile baş etme ve doğayı değiştirmek isteklerin-
öğe kavranmadığı sürece beşincisi bilinemez.
den dolayıdır. İnsanlar aletler yapmış, bilgi bi-
Ayrıca salt dildeki yetersizliğin bir sonucu ola-
rikimi arttıkça makineler üretmeye başlamıştır.
rak, bu dört öğe, nesnenin hem özünü hem de
Teknoloji geliştikçe akıllı makineler icat edil-
niteliğini gösterir. Bu yüzden akıllı insanların
miş ve bunlar karmaşık makinelere dönüştü-
düşüncelerini dile emanet etmek istemeleri
rülmüştür.
kabul edilemez. Hele bir de dil yazıyla olduğu
İnsanların antik dönemlerden itibaren sözü gibi donmuş bir hal alırsa, bu, daha da kötü
2
yazıya dönüştürdükleri görülmektedir. Yazı demektir.
düşünsel anlamda insanın ürettiği ilk tekno-
20. yüzyıla gelindiğinde dilin teknolojiye dö-
lojik araçlar arasındadır. Yazı icat edildikten
nüşmesi sürecine eleştirel açıdan bakılmaya
sonra sorgulanmaya başlamıştır. Örneğin Pla-
başlamıştır. Örneğin Adorno ve Horkheimer
ton, “Phaidros” ve “Yedinci Mektup” yapıtla-
için rasyonalite, demokrasi, kültür ve diğer
rında yazıyı, mekanik, sorulara kapalı, belleği
burjuva idealleri bir özgürleşme ve ilerleme
mahveden, insanlık dışı bir bilgi işlem yolu
biçimi olarak hizmet etmekten baskı ve tahak-
1
olarak ifade etmiştir . Bunların ötesinde bilgi,
küm biçimine geçmiştir. Onlara göre bilim,
anlatılan her şeyin akıl yoluyla kavranmasıdır.
teknoloji, endüstri ve araçsal rasyonalite bir
Bunlar maddi olarak değil, ruhta bulunurlar.
savaş, ölüm kampları ve nükleer imha makine-
Her nesne üç şeye sahiptir. Nesne hakkında
3
si yaratmıştı. Bu isimler teknolojik gelişmele-
bilgi sahibi olması istenirse üç şeyin bilinmesi
re her zaman şüphe ve endişe ile bakmışlardır.
gereklidir. Bu üç şeyin birincisi isim, ikincisi ta-
nım, üçüncüsü de imgedir. Bilgi ise dördüncü “Bilgisayarlı emek, hem üretim sistemindeki
şeydir. Yani anlatılanların akıl yoluyla kavran- teknolojileri üretmeye zorlananlar hem de
masıdır. Beşincisi ise kavranabilen nesnenin
YAPAY ZEKÂ * 1 Prof. Dr. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi İletişim Fakültesi
teknolojileri gözetim ve tahakküm biçimleri
Ong, Walter J. (1999) Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknolojileşmesi. Çev: Sema Postacıoğlu Banon, İstanbul: Metis Yayınları, s.: 38.
Platon (2010) Mektuplar, Çev: Furkan Akdemir, İstanbul: Say, s.: 37-38.
2
3
Kellner, D. (2022) “NewTechnologies and Alienation: Some Critical Reflections”, https://pages.gseis.ucla.edu/faculty/kellner/essays/
technologyalienation.pdf, s.: 8.
64