Page 7 - TEKS DRAMA TRADHISIONAL

Ranggalawe, Jaka Bodho, lan isih akeh liyane. Crita klangenan masyarakat
bisa arupa crita pahlawanan, paprangan, lan crita kang nglempengake
bebener. Biasane ing pungkasan crita sing gawe bebener, tumindak jujur,
lan apik antuk kamenangan.
Busana para paraga pemain dipadhakake karo crita kang digelarake.
Adate nganggo busana narapraja Jawa jaman kraton biyen. Upama
Pangeran Wiraguna, busanane nganggo busana priyayi Jawa, semono uga
Pangeran saka tlatah Jawa Tengah ( Yogyakarta ) lan uga para prajurit.
Nanging ana uga busana kang arupa simbol, upamane pawongan kang
wicaksana busanane ireng, pawongan suci busanane putih, pawongan sing
kendel busanane abang. Crita Baghdad busanane kasebut "Mesiran"
nganggo busana sutra.
Antawacana (dhialog) kethoprak uga bisa nganggo tembang, dadi
tembang bisa mujudake pangiring adegan, dhialog, monolog (rerasan
dhewe) utawa dadi narasi. Wondene unining gamelan kanggo ngiringi
tembang, adegan, ilustrasi swasana crita, swasana dramatik, kang
mbedakake adegan siji lan sijine.
Perangkat pangiring pagelaran kethoprak dumadi saka kendhang,
saron, kethuk, kenong, kempul, lan gong. Para paraga kethoprak saliyane
pinter anggone "akting" uga kudu pinter nembang lan njoged. Para niyaga,
bebarengan karo sindhen (waranggana), ngiringi irama gamelan
kethoprak. Sanadyan sing dienggo basa Jawa nanging kudu nganggo
"unggah-ungguh" basa. Bisa nganggo basa Jawa ngoko lugu, ngoko
andhap, lan basa krama.
Ing wektu saiki, ana wolak-waliking jaman, kethoprak uga nduweni
"improvisasi" kanthi wujud dhagelan. Upamane awujud Kethoprak Humor
ana ing siaran radhio lan televisi. Crita bakune padha nanging digelarake
kanthi dhagelan supaya bisa nyenengake pamiarsa. Bab paugeran nomer
loro, kethoprak mau adate wis ora nganggo unggah-ungguh basa lan tata
krama, sing baku bisa gawe guyu. Crita lan basa ora nganggo paugeran
baku. Mula bisa kasebut kethoprak ora jangkep.
Saya suwe, seni kethoprak tansaya luntur. Generasi mudha
nganggep kethoprak iku tontonan kanggo wong-wong tuwa. Generasi
mudha yen kudu nonton kethoprak rumangsa gengsi. Saka rasa gengsi iki
ndadekake kethoprak dipojokake. Kamangka yen dieling-eling para
sesepuh biyen anggone merjuwangake nganti direwangi tohpati
mbudidaya anggone nguri-nguri murih seni kethoprak bisa dirasakake
dening generasi penerus.
Saka kalangan agama, nduweni pamanggih liya, yaiku kesenian
mligine seni kethoprak iku dianggep ora cocog karo ajaran agama.

30 Kirtya Basa IX