Page 117 - Neşide Dergisi 5.Sayı E-Book

Makale

insanlara öğretilmesidir. Prens Sabahattin ise sos- bir birikim ve büyük bir literatür oluşmuştur. Eği-
yal ve siyasal reform programının esas temelinin timle ilgili tartışmalar Batılılaşma siyasetine göre
eğitim vasıtasıyla atılabileceğine inanıyordu. Av- biçimlenmiştir. Yeni devlete uygun, çağdaş bir
rupa’daki “science sociale” ekolünün görüşlerini toplumun inşa edilmesinde eğitim bir manivela
Türk eğitim sistemine uyarlamak istemiştir. Ona olarak görülmüş, bu açıdan değerlendirilmiştir.
göre, çocuklara girişkenlik ve bağımsız davrana- Turhan da bu yaklaşımı sürdürmüştür. 1950’li yıl-
bilme öğretilmelidir. Şahsiyet sahibi kişiler ye- larda oluşan siyasal ve toplumsal koşullarda tar-
tiştirmedikten sonra, yukarıdan yapılacak hiçbir tışmaya yeni açılımlar getirecektir.
reform olumlu sonuçlar veremez. Osmanlı Devle-
Turhan’ın 1950’li yıllarda savunduğu eğitim
ti’nin memur yetiştiren eğitiminden vazgeçilmeli,
yaklaşımı Emrullah Efendi’nin yukarıda kısaca
hayat mücadelesinde başarılı olabilecek girişimci
özetlenen nazariyesiyle büyük benzerlik gösterir.
kişiler yetiştirilmelidir.
4
Tek Parti Döneminde Türk eğitim sistemi halkçılık
Türk eğitim tarihinde önemli isimlerden biri temelinde, Satı Beyin görüşleri ile şekillenirken,
de İsmail Hakkı Baltacıoğlu’dur. II. Meşrutiyet çok partili sisteme geçildikten sonra daha çok
yıllarından başlayarak düşünce ve eğitim alanın- Emrulllah Efendi’nin görüşleri doğrultusunda
daki eserleriyle Türk eğitim sistemi üzerinde etkili şekillenmiştir. Mümtaz Turhan’ın eğitimle ilgili
5
olmuştur. «İş okulu» kavramına yatkın bir okul görüşleri de çok partili dönemde DP iktidarının
anlayışı ve köktenci bir eğitim görüşüne sahip yürüttüğü siyasetle uyumludur. Mümtaz Turhan
olan Baltacıoğlu, çıkardığı Yeni Adam dergisinde görüş ve önerileri ile DP hükümetini etkilemek
eğitimle ilgili düşüncelerini ayrıntılı olarak orta- ve yönlendirmek istemiştir. 1946’dan sonra ve
ya koymuştur. Eserlerinin hemen hemen tama- 1950’deki DP iktidarı ile birlikte Cumhuriyetin
mı eğitimle ilgilidir. İş Pedagojisi (1930), Terbiye Tek Parti döneminde uygulanan Halkçılık, Devlet-
(1932), İçtimai Mektep (1932), Rüyamdaki Okul- çilik ve Laiklik politikaları yumuşatılmıştır. Dünya-
lar (1944), Pedagojide İhtilal (1964). da da liberal rüzgârlar esmektedir. Bütün bunla-
rın etkisiyle 1950 öncesi eğitim-öğretim politika
Osmanlı’nın son dönemlerinde ortaya çıkan ve uygulamalarından vazgeçilecektir. Satı Bey’in
eğitim ve okul temelli bu tartışmalar Cumhuri- eğitim nazariyesinden mülhem, eğitimde “aşağı-
yet döneminde de Batılılaşma tartışmalarının dan yukarıya” modeli eleştiri konusu yapılacaktır.
arttığı dönemlerde gündeme gelir. Eğitimle il- Zira Turhan da Tek Parti döneminde uygulanan
gili tartışmalar Batılılaşmanın aldığı seyre göre, “İlköğretim Seferberliği”ne etkili eleştiriler getir-
Batılılaşma siyasetine bağlı biçimlenmiştir. Os- miş, memleketin kıt kaynakları heba ediliyor ge-
manlıcılık, İslamcılık, Türkçülük ve Batıcılık gibi rekçesi ile karşı çıkmıştır.
temel siyaset önerilerinde eğitim hep merkezi
bir yerde olmuştur. Batıcı aydınlara göre Batılı-
Eleştirileri ve Çözüm Önerileri
laşmanın gerçekleşmesi eğitime ve okula bağlı
olarak görülmüştür. Cumhuriyet döneminde bu Mümtaz Turhan, Çok Partili dönemde iktidar
anlayış ve yaklaşım devam etmiştir. Gelenekçi- partisinin eğitim politikalarını yeniden oluştur-
lik-Çağdaşlık, evrenselcilik-millilik gibi tartışma- mak istediği ve kısmen de oluşturduğu bir dö-
6
lar eğitim üzerinden sürdürülmüştür. Bu açıdan nemde Maarifimizin Ana Davaları ve Bazı Hal
eğitim çağdaşlaşmanın bir aracı olarak görülür- Çareleri (1954) kitabını kaleme alır. Remzi Oğuz
ken bazı aydınlarımız da Batılılaşma siyasetinin Arık’ın hatırasına sunduğu bu kitapta, Türk eği-
getireceği sorunlar karşısında eğitimi milli, ma- tim tarihinin kısa bir gelişim sürecini vermekte
nevi değerlerin korunması ve aktarılmasında bir Tek Parti döneminden devam edip gelen eğitim
araç olarak görmüşlerdir. politikalarının eleştirisini yapmaktadır. Cumhuri-
yet döneminde Türk eğitim sisteminin “ampirik
7
bir zihniyet ve ananeden gelen bir yaklaşımla”,
Mümtaz Turhan’ın Maarif Davası’nın Siyasal
aydın ve devlet kadrolarına memur yetiştirmeye
ve Toplumsal Koşulları
odaklandığını ifade etmektedir. Eğitim ile ilerle-
Mümtaz Turhan, ağırlıklı olarak 1950’li yıllarda me ve Batılılaşma arasında bir ilişki kurmaktadır.
eğitimle ilgili yazılar ve eserler vermiştir. Yukarıda Turhan’a göre, “hangi şekilde ve alanda olursa
da görüldüğü gibi kendisinden önce bu alanda olsun kalkınma önünde sonunda bir maarif da-
4 Mustafa Ergün, “Türk Eğitim Sisteminin Batılılaşmasını Belirleyen Dinamikler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, s. 453-457, 1990.
5 Hamza Altın, “II. Meşrutiyetten Cumhuriyete İsmail Hakkı Baltacıoğlu ve Onun Eğitim ve Eğitimci Kavramları İle İlgili Düşünceleri”,
dergiler.ankara.edu.tr.
6 Türk Hümanizmi tartışmaları da daha çok eğitim ve eğitim politikalarından kaynaklanmıştır.
7 Bu anlayışın Osmanlı’dan Cumhuriyete miras kaldığını Turhan sıkça ifade etmektedir.

115