Page 119 - Neşide Dergisi 5.Sayı E-Book

Makale

12
sistemi örneğini salık vermektedir. Turhan’ın ve eğitimin rehberliğinde bir Batılılaşmayı savu-
ikinci defa Avrupa’ya (İngiltere’ye) gittikten sonra nur. Bilim ve teknik uzmanlardan oluşan bir kadro
kıta Avrupa’sı bilim geleneğinden Anglo-Sakson marifetiyle bilim ve bilim zihniyeti ile batılılaşma
bilim geleneğine kaydığı söylenebilir. gerçekleşmelidir. Gerçek bilim kurumlarından ve
bilim insanlarından yoksun olduğumuz için so-
Mümtaz Turhan, eğitimi, Batılılaşmak kendi
runlar devam etmektedir. Tarihsel tecrübe göster-
ifadesi ile Garplılaşma ile ilişkisi bağlamında ele
miştir ki okur-yazarlık artırılarak ülkenin sorunları
almıştır. Batılılaşmayı çok genel anlamda Batı me-
çözülememektedir. Sorunların çözümü için birin-
deniyetinin unsurlarına (ilim, ilim zihniyeti, teknik,
ci sınıf uzmana/aydına ihtiyaç vardır. Toparlarsak,
hukuk ve hürriyet) bağlanmak ve bunları hayata
bu sorunları çözmenin birkaç yolu vardır.
geçirmek olarak tanımlayan Turhan, bunların da
ancak eğitimle mümkün olduğunu söyler. Ancak 1. Avrupa ve Amerika’ya çok miktarda iyi se-
Tanzimat’tan bugüne eğitim sistemimiz, Osman- çilmiş öğrenciler göndermek. Her yıl lise mezun-
lı’dan gelen bir yaklaşımla devlete memur ye- ları arasından seçilen, sıkı bir sınavdan ve psikolo-
tiştirmeye odaklanmıştır. Bütünlükten, belli bir jik testten geçirilen öğrenciler İngiltere, Almanya,
gaye ve hedeften yoksun bir eğitim sistemimiz Hollanda gibi eğitim sistemleri daha çok kişisel
vardır. Eğitim, Tuba Ağacı Nazariyesi’nde olduğu araştırma esaslarına dayalı ülkelere gönderilme-
gibi yukarıdan aşağıya örgütlenmelidir. Eğitimin lidir.
gayesi ülke kalkınmasını sağlayacak elit bir kad-
2. Araştırma Enstitüleri kurulmalı
ro yetiştirmek olmalıdır. Bu elit kadro olmadan
memleketin ve toplumun kalkınması mümkün 3. Üniversiteler iyileştirilmeli ve mevcut üni-
değildir. Bunun için eğitim reformuna üniversite- versiteler iyileştirilmeden yenileri açılmamalıdır.
den başlanmalıdır. Batı’nın köklü üniversitelerine
benzer üniversite ve araştırma kuruluşlarına ih- Batı medeniyetinin ayırt edici özellikleri ilim,
13
tiyaç vardır. Nitelikli kadrolar bu üniversiteden ilim zihniyetiyle yetişen bu öğrenciler ülkenin her
yetiştirilecektir. alanda ihtiyaç duyduğu uzman kadroları olacaktır.
Turhan, Osmanlı’da başlayan ve Cumhuriyet Eğitimin milli bir karakter taşıması Mümtaz
döneminde de devam ettirilen yurtdışına öğrenci Turhan›ın üzerinde önemle durduğu konuların
göndermeyi önemsemektedir. İyi bir seçimle se- başında gelmektedir. Köklü bir kültüre sahip bir
çilecek öğrenciler başta Amerika, İngiltere, Hol- toplumuz. Bu açıdan eğitim millet olmamızı sağ-
landa, Almanya gibi ülkelerdeki üniversitelere layacak tarzda olmalıdır. Bilimsel eğitimin yanın-
gönderilmelidir. Turhan, ilginç bir şekilde Fran- da ahlak, din ve estetik eğitimi verilmeli, sağlam
sa’yı öğrenci gönderilecek ülkeler arasında an- karakterli ve iradeli insanlar yetiştirmek ilke olma-
maz. Hâlbuki Osmanlı ve Cumhuriyetin ilk dö- lıdır. Eğitim, birinci sınıf iyi yetişmiş öğretmenler
nemlerinde Fransa en çok öğrenci gönderdiğimiz tarafından verilmelidir. Öğrencinin yaradılışı, il-
ülkelerin başında gelmektedir. Bunun II. Dünya gisi, yeteneği, karakteri ve şahsiyeti göz önüne
Savaşı’ndan sonra dünya egemenlik ilişkilerinin alınmalıdır.
Kıta Avrupa’sından Anglo-Sakson dünyaya kay- Turhan, Tek Parti döneminde cehaletle sa-
ması ile ilgili olduğu söylenebilir.
vaşan (kendine böyle bir misyon yüklenen),
14
Turhan’a göre, Türkiye ancak birinci sınıf uz- cumhuriyet değerlerini köye taşıyan ve köylü-
manlardan kurulu bir aydınlar kadrosu tarafından yü değişim yönünde zorlayan öğretmen tipine
kalkındırılabilir başka deyişle Garplılaşabilir. Çün- karşı çıkmaktadır. Öğretmenin köye, köylüye bir
kü “Garplılaşmanın yegâne ve hakiki vasıtası ma- devrimci edası ile yaklaşması köylüde taassubu
ariftir.” Batılılaşmadaki başarısızlığımızın nedeni tetiklemektedir. Halk değerlerine ve inançlarına
de yeterince uzman kadro ve bilim adamı kad- karşı bir saldırı olduğu hissine kapılarak günde-
rosundan yoksun olmamızdır. Batılılaşmak adına lik yaşamda çok da önemli olmayan şeyleri kut-
açılan bu kurumları çalıştıracak insanları yetiştir- sallaştırma eğilimine girmektedir. Bunun için her
mek kısmı eksik kalmıştır. “Mühendis yetiştirme- türlü değişim ve gelişime karşı reaksiyoner bir
den fabrika, hoca yetiştirmeden okul açılır.”sa en tavır sergilemekte ve kendini kapatmaktadır. Bu
iyi yenilikler, reform girişimleri akamete uğrar, da- durumda köylü imama ve geleneğe sarılır, öğret-
hası toplumda taassubu körükler. Turhan, bilimin mene karşı cephe alır. Bu durum Cumhuriyet re-

12 Turhan bu önerisi ve yaklaşımı ile Prens Sabahattinci sosyoloji ekolüne yaklaşır. Genel olarak Ziya Gökalp-Mümtaz Turhan-Erol Güngör ara-
sında devem eden bir düşünce çizgisi olduğuna sıklıkla vurgu yapılır. Ancak bu çizginin sanıldığı kadar düz bir çizgi olmadığı söylenebilir.
13 Mümtaz Turhan, Üniversite Problemi, Yağmur Yayınevi, İstanbul, 1967.
14 Öğretmen Marşı Cumhuriyetin ilk döneminde öğretmene yüklenen misyonu açık ve net bir şekilde özetler. “Candan açtık cehle karşı bir savaş/
Ey bu yolda ant içen genç arkadaş!...”

117