Page 26 - 60 nam chu nghia & noi niem

LÊ TRÚC KHANH 60 NĂM, CHỮ NGHĨA VÀ NỖI NIỀM
Mà sao Thầy lại né câu hỏi của tôi ?
THẦY: Qua sợ gì em. Chẳng qua là muốn nhắc cho chú một câu mà
chú biết, để nói tới cái câu mà chú không biết.
Hai câu đó có họ hàng nhau.
Hai câu đó kế tiếp nhau mà vang âm từ hồi xứ ta có cuộc vận động
Đông Kinh nghĩa thục và có Quốc Dân đảng.
Phan, Lâm mãi quốc là câu nói của Đàng ngoài….
Chớ tôi đã từng đọc sách sử, chưa thấy ở trong Nam nầy có sĩ phu bốc
đồng nào nói cái câu bia miệng ấy.
Chỉ là thương cho ông giáo sử nào đã lấy câu ấy mà dạy học trò.
Thương anh kép vuốt râu phùng má mà “hát” câu lên cơn ấy.
Tôi đâu biết “phón” mấy ông đầu nậu lịch sử.
Tôi chỉ muốn nói sơ sơ như vậy, ít ra cũng làm cho các thi hữu già của
tôi ưng bụng.
Còn sự thật thì tôi gợi đó cho sử gia nghiêm túc.
Tôi nói sơ sơ như vậy. Để cho chú chạy đi mét với ông Ca Văn Thỉnh.
Và cũng để hỏi chú thêm.
Nếu có ai nói với chú rằng Tổng Đốc Hoàng Diệu treo cổ tự tử trong
khi thành Hà Nội chưa thất thủ, là đào nhiệm, thì chú sẽ nói sao?
TÔI: Hiện giờ tôi chưa có sẵn câu trả lời. Vì tôi chắc là không ai dám
buông ra câu nói ấy.
THẦY: Tôi còn muốn hỏi chú cái nầy, chính cái mà hôm qua tôi đã báo
trước là sợ mà chú không dám ghi.
TÔI: Chân lý nó rất cứng đầu. Thầy không phón sao tôi lại phón?
.................
THẦY: Và cho tôi được thể, binh Phan Thanh Giản.
Ôi! Thời thế với thời cơ.
Trong thời thế của triều đình Tự Đức mà Phan Thanh Giản là một vị
trung thần thì không có cái “thời cơ” nào mà “tác” nổi với chủ nghĩa đế
quốc thực dân trong buổi nó đang lên như mặt trời mới mọc.
Nghĩ mà thương cho Phan Thanh Giản. Bàn tay cầm bút mà ký hòa
nghị theo lịnh của vua, bàn tay ấy bưng chén thuốc độc để chết với dân.
Cho tôi nói bằng giọng thầy thuốc. Thang thuốc có bốn loại vị: quân,
thần, tá, sứ. Trong chén thuốc của Phan Thanh Giản hai vị quân, thần
công phạt lẫn nhau. Còn nói bằng lời của chú...Để coi, coi phải nói sao nè ?

Nói là: chén thuốc hốt bằng mâu thuẫn: trung với vua và hiếu với dân,
biết có được không ?

29