Page 239 - Transformasi Masyarakat Indonesia dan Historiografi Indonesia Modern
P. 239
Djoko Suryo
mereka yang melanggar hukum hukum agama. Adapun secara
keseluruhan karya intelektual di Kraton Yogyakarta itu terdiri
atas 25 pasal, yang masing masing berisi ajaran tentang : (1)
tingkah laku manusia (tingkahing manungsa); (2) kekuasaan
Tuhan yang menguasai alam semesta (ngawruhi marang Hyang
Widi ingkang akarya jagad); (3) dunia dan kehidupan manusia
(dunya lan uriping manungsa); (4) akhir kehidupan manusia ketika
menemui ajal (wekasaning pati); (5) perilaku raja dalam meme-
rintah (tingkahing nerpati ingkang sami rumeksa ing bala); (6) per-
buatan yang baik dan buruk dari para pejabat dan raja (panggawe
becik lan alane hang wadya miwah ratu); (7) raja dan para menteri
(narendra lan mantri mantri); (8) raja kafir yang adil (aji kapir kang
sami ngadil sadaya); (9) raja yang Ialim (wong aniayapenggawe becik);
(10) menteri yang tinggi derajatnya dan yang teliti (para mantri
kang sampurna drajate kamulyan tindak nastiti); (11) juru tulis
(pakartining carik); (12) etiket utusan (pratingkahe prakara wong
den utus); (13) kebiasaan para raja (adat ingkang para ratu); (14)
mendidik anak (mulasara marang siwi); (15) tentang cara berpikir
yang benar (angen angen sidik ); (16) akal budi orang beriman
dan yang baik budi (akal para iman kang berbudine); (17) syarat
raja-raja yang memerintah (sarat rumeksa mring narendra myang
sawadyanipun; (18) pengetahuan kifayah, firasat, nubuwah dan
kewahyuan (ngelmu kipayat lawan pirasat lan nubuwah miwah wah-
yu adi); (19) firasat manusia (pirasat manungsa kabeh); (20) rakyat
dalam negeri yang mendukung raja (wongjro nagari kang mengku
mring nata); (21) raja yang memerintah dua kelompok rakyat
yang kafir dan Islam (ratu siji abala warni kalih kapir lan Islam);
(22) sifat dermawan, kikir, baik dan buruk (loma kumet, becik
ala); (23) masalah menepati janji (prakara nuhoni janji); (24) tidak
urakan; (25) pesan agar berpegang teguh terhadap semua ajaran
yang dimuat dalam serat itu (wekasaning tutur mrih arjaning ratsak
kathahe warnane kitab).
Seperti halnya Serat Tajusalatin, Serat Puji juga menganjurkan
syarat-syarat utama untuk menjadi raja yang baik dan ideal,
218