Page 239 - Transformasi Masyarakat Indonesia dan Historiografi Indonesia Modern
P. 239

Djoko Suryo

            mereka yang melanggar hukum hukum agama. Adapun secara
            keseluruhan karya intelektual di Kraton Yogyakarta itu terdiri
            atas 25 pasal, yang masing masing berisi ajaran tentang : (1)
            tingkah laku manusia  (tingkahing manungsa); (2)  kekuasaan
            Tuhan yang menguasai alam semesta (ngawruhi marang Hyang
            Widi ingkang akarya jagad); (3) dunia dan kehidupan manusia
            (dunya lan uriping manungsa); (4) akhir kehidupan manusia ketika
            menemui ajal (wekasaning pati); (5) perilaku raja dalam meme-
            rintah (tingkahing nerpati ingkang sami rumeksa ing bala); (6) per-
            buatan yang baik dan buruk dari para pejabat dan raja (panggawe
            becik lan alane hang wadya miwah ratu); (7) raja dan para menteri
            (narendra lan mantri mantri); (8) raja kafir yang adil (aji kapir kang
            sami ngadil sadaya); (9) raja yang Ialim (wong aniayapenggawe becik);
            (10) menteri yang tinggi derajatnya dan yang teliti (para mantri
            kang sampurna drajate kamulyan tindak nastiti); (11) juru tulis
            (pakartining carik); (12) etiket utusan (pratingkahe prakara wong
            den utus); (13) kebiasaan para raja (adat ingkang para ratu); (14)
            mendidik anak (mulasara marang siwi); (15) tentang cara berpikir
            yang benar (angen angen sidik ); (16) akal budi orang beriman
            dan yang baik budi (akal para iman kang berbudine); (17) syarat
            raja-raja yang memerintah (sarat rumeksa mring narendra myang
            sawadyanipun; (18) pengetahuan kifayah,  firasat, nubuwah  dan
            kewahyuan (ngelmu kipayat lawan pirasat lan nubuwah miwah wah-
            yu adi); (19) firasat manusia (pirasat manungsa kabeh); (20) rakyat
            dalam negeri yang mendukung raja (wongjro nagari kang mengku
            mring nata); (21) raja yang memerintah dua kelompok rakyat
            yang kafir dan Islam (ratu siji abala warni kalih kapir lan Islam);
            (22) sifat dermawan, kikir, baik dan buruk (loma kumet, becik
            ala); (23) masalah menepati janji (prakara nuhoni janji); (24) tidak
            urakan; (25) pesan agar berpegang teguh terhadap semua ajaran
            yang dimuat dalam serat itu (wekasaning tutur mrih arjaning ratsak
            kathahe warnane kitab).
                Seperti halnya Serat Tajusalatin, Serat Puji juga menganjurkan
            syarat-syarat utama untuk menjadi raja yang baik dan ideal,

            218
   234   235   236   237   238   239   240   241   242   243   244