Page 27 - Gramatyka francuska Grevisse wersja pełna bez hasła mcourser

D. Wyrazy

6. Język francuski zaadaptował także pewną liczbę słów pochodzących
z języka arabskiego, np.: alcool, algèbre; hebrajskiego: chérubin, zizanie;
języków afrykańskich: baobab, chimpanzé; tureckiego: bey, tulipe; języków
hinduskich i dalekowschodnich: avatar, jungle, bonze; języków Indian
amerykańskich: ananas, caoutchouc; żargonów cechowych, jak: cambrio‑
leur, maquiller, mégot.

3. Tworzenie wyrazów La formation des mots

25 Język francuski ciągle się zmienia: jedne słowa znikają na zawsze, inne powstają.
Wyrazy tworzone są przez derywację, złożenie, a w mniejszym stopniu – onomatopeję
i skrócenie.
Niektóre wyrazy w języku francuskim stanowią zapożyczenia (emprunts) z innych
języków, np. redingote (z angielskiego riding-coat), kimono (z japońskiego). Można
w nim także znaleźć zapożyczenia stworzone sztucznie (emprunts faux), na bazie
obcych słów, jak: footing, „marsz, chodzenie dla sportu” (z angielskiego foot, „stopa",
według modelu rowing, „sport wodny” itd.). Inne wyrazy stanowią kalki (calques),
czyli dosłowne tłumaczenia ich elementów składowych: np. gratte-ciel jest kalką
z angielskiego sky-scraper (drapacz chmur).
Ponadto w języku francuskim większość wyrazów jest wynikiem dwóch odrębnych
zjawisk kulturowych: słowotwórstwa ludowego (formation populaire) lub słowo-
twórstwa uczonego (formation savante). Wyrazy łacińskie mogły zatem przenikać
do języka francuskiego albo dzięki kontaktom między mieszkańcami różnych regionów
Europy, mówiącymi różnymi odmianami łaciny, albo też poprzez rozpowszechnianie
tekstów pisanych.

UWAGI
1. Archaizmem (archaïsme) nazywamy wyraz, wyrażenie, konstrukcję, które wyszły już z użycia:
Occire (tuer – zabić), idoine (propre à – właściwy czemuś), moult (beaucoup, très – dużo, bardzo).
2. Neologizmem (néologisme) nazywamy wyraz nowo utworzony lub wyraz już istniejący, lecz
użyty w nowym znaczeniu; można zatem wyróżnić neologizmy słownikowe i znaczeniowe:
Informaticien, vidéothèque, motoriste, mot-valise;
La déferlante (kiedyś fala morska i jako pojęcie w matematyce, dziś również fala
inwestycji japońskich), une puce (kiedyś pchła, dziś również układ scalony w infor-
matyce), une cassette (obecnie częściej audio lub wideo, kiedyś wyraz ten oznaczał
wyłącznie kasetkę na biżuterię lub dokumenty).

a) Derywacja La dérivation
26 Derywacja niewłaściwa (dérivation impropre) polega na zmianie kategorii gramaty-
cznej wyrazu bez zmiany jego postaci.
a) Funkcję rzeczownika mogą pełnić:
1 przymiotniki:
o
Un malade, le beau;
o
2 bezokoliczniki:
Le sourire, le savoir, un aller-simple;
o
3 imiesłowy czasu teraźniejszego i przeszłego:
Un trafiquant, un raccourci, une issue.
27