Page 268 - Thai Heritage from Space_ebook
P. 268
หนองหานกุมภวาปี
อ�ำเภอกุมภวำปี จังหวัดอุดรธำนี
“หนองหาน” แอ่งสกลนคร
ในต�านานท้องถิ่นอีสาน...
“ท้าวผาแดงนางไอ่”
แอ่งสะหวันนะเขต
“หนองหาน” ในต�านานรักท้องถิ่นอีสาน “เรื่องท้าวผาแดงนางไอ่” จบลง
ด้วยการเกิดแผ่นดินถล่มเป็นแอ่งหนองน�้าจืดขนาดใหญ่ และเชื่อกันว่ามี “เมือง แอ่งโคราช
ล่มในหนองหาน” ตรงกับสภาพจริง ตามลักษณะธรณีสัณฐานภาคตะวันออก
เฉียงเหนือ มีบึงน�้าขนาดใหญ่ มีชื่อ “หนองหาน” ๒ แห่ง ที่อ�าเภอกุมภวาปี จังหวัด
อุดรธานี และที่อ�าเภอเมืองฯ จังหวัดสกลนคร ทั้งสองแห่งมีเมืองโบราณที่มีก�าแพง
เมือง-คูเมืองล้อมรอบ และยังมีเมืองโบราณอีกแห่งหนึ่งมีก�าแพงเมือง-คูเมืองล้อม
รอบเช่นกัน ชื่อ “เมืองหนองหาน” อยู่ในเขตอ�าเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี
แต่ไม่มีบึงหนองน�้าดังกล่าว เมืองโบราณทั้ง ๓ แห่งในฐานะที่เป็น มรดกวัฒนธรรม
ในดินแดนอีสำน ท้าทายให้ศึกษาหาความจริงเกี่ยวข้องกับต�านาน ทั้งในเรื่อง
ของการเกิด “หนองหาน” และเรื่อง “ชื่อ-ที่ตั้ง” ของเมืองโบราณมีก�าแพงเมือง-
คูเมืองล้อมรอบ ทั้ง ๓ แห่ง
ข้อมูลตามที่ปรากฏให้เห็นในภาพจากดาวเทียม (1) แสดงที่ตั้ง “หนองหาน” (2)
เป็นบึงน�้าจืดขนาดใหญ่ ทั้ง ๒ แห่งตั้งอยู่ในที่ราบ “แอ่งสกลนคร” มีสภาพ (1)
ธรณีวิทยารองรับด้วยชั้นหินตะกอนชุดมหาสารคามที่มีเกลือแทรกเป็นชั้นหนา
เกิดการยุบตัวของแผ่นดินเป็นบึงกว้าง เนื่องจากการละลายของชั้นเกลือที่รองรับ
อยู่ด้านล่าง น�้าที่ระบายลงสู่หนองหานซึมลงสู่ใต้ดิน และละลายเกลือออกไปจาก
บริเวณนั้นเป็นสาเหตุส�าคัญท�าให้เกิดแผ่นดินยุบตัวเป็นแอ่งกักเก็บน�้าจืด ภายหลัง
ทางน�้ากัดลึกเปิดให้น�้าระบายออกเหลือเป็นบึงขนาดใหญ่ในปัจจุบัน เรียกว่า
บึงหนองหาน ตามแหล่งที่ตั้ง “หนองหำนกุมภวำปี” (2) และ “หนองหำนสกลนคร”
(3) และมีเมืองโบราณมีก�าแพงเมือง-คูเมืองล้อมรอบ เรียกชื่อว่า “เวียงหนองหำน
กุมภวำปี” หรือเมืองโบราณบ้านดอนแก้ว และ “เวียงหนองหำนสกลนคร” หรือ
เมืองโบราณสกลนคร
เวียงหนองหาน
เวียงหนองหานกุมภวาปี ลําปาว
16 ํ 24’ N ลํานํ้าพอง
101 ํ 58’ E
254 254 l
