Page 215 - ED 211
P. 215
เอกสารประกอบการสอนเรื่อง
การศึกษาในยุคหลังทันสมัย:
การปรับตัวและทางเลือกของการศึกษาไทย
ศตวรรษที่ 20 เป็นช่วงระยะเวลาแห่งความเปลี่ยนแปลงที่มีความผันผวนมากที่สุดครั้งหนึ่ง
ในประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ เพราะลักษณะของการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นไม่ได้เป็นเส้นตรง ซึ่งมีนัยถึง
ความต่อเนื่องและความก้าวหน้า หากแต่เป็นการเปลี่ยนแปลงที่ก้าวกระโดด ไม่ต่อเนื่อง รวดเร็ว รอบ
ด้าน สลับซับซ้อนและหลากหลาย การค้นพบทฤษฎีสัมพัทธภาพของไอน์สไตน์ และทฤษฎีควอนตัม
ในช่วงต้นศตวรรษได้ท าให้เกิดการปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ในแวดวงวิทยาศาสตร์ ดังจะเห็นได้จากค า
เรียกฟิสิกส์ในศตวรรษที่ 20 ว่า ฟิสิกส์ยุคใหม่ (Modern Physics) และเรียกทฤษฎีที่พบก่อนศตวรรษที่
20 ว่า ฟิสิกส์ยุคเก่า (Classical Physics) นอกจากนั้นยังเป็นช่วงเวลาที่มีสงครามขนาดใหญ่เกิดขึ้นหลาย
ครั้ง รวมถึงการเกิดสงครามโลกถึงสองครั้งในระยะเวลาเพียงสามสิบปี (ครั้งที่ 1 ค.ศ.1914-1919 และ
ครั้งที่ 2 ค.ศ.1939-1945) ผลของสงครามโลกครั้งที่สองได้น าไปสู่การเปลี่ยนแปลงที่ส าคัญหลายประการ
การจัดท าปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน (Universal Declaration of Human Rights (UDHR),
1948) สะท้อนถึงความพยายามจัดความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์บนพื้นฐานแห่งความเท่าเทียมกัน ผ่าน
การผลิตคุณค่าสากลชุดใหม่ และท าให้การศึกษาขั้นพื้นฐานในระบบโรงเรียนกลายเป็นสิทธิมนุษยชน ซึ่ง
รัฐจักต้องจัดให้โดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ครึ่งหลังของศตวรรษได้เกิดแนวคิดที่เรียกกันว่า หลังสมัยใหม่นิยม
(Postmodernism) อิทธิพลของนักคิดในสกุลความคิดนี้ซึ่งตั้งข้อสงสัย ท้าทาย ปฏิเสธและต่อต้าน
ระบบคุณค่าในยุคสมัยใหม่ที่ได้รับการยอมรับกันอย่างกว้างขวาง ไม่ว่าจะเป็นความเป็นเหตุเป็นผล
(Rationality) ความเป็นสากล (Universality) ความเป็นวัตถุวิสัย (Objectivity) ความรู้ ความจริง ซึ่ง
เป็นผลพวงของยุคแสงสว่างแห่งปัญญา (Age of Enlightenment) ปรากฏทั้งในงานศิลปะ วรรณกรรม
สถาปัตยกรรม ดนตรี สังคมวิทยา มานุษยวิทยา และการศึกษา ในช่วงทศวรรษ 1970 ปัญหาด้าน
สิ่งแวดล้อมได้กลายเป็นปัญหาวิกฤติและได้รับความสนใจในระดับโลก ซึ่งท าให้แนวคิดการมองโลกเป็น
ระบบนิเวศรวมทั้งกระบวนทัศน์แบบองค์รวมได้รับการพูดถึงในฐานะแนวทางสู่การแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม
และการพัฒนาที่ยั่งยืน นอกจากนั้นยังเป็นช่วงเวลาที่วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีมีความเจริญก้าวหน้า
อย่างรวดเร็ว มีการน าเทคโนโลยีมาปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิตและการตลาด รวมทั้งยังน ามาใช้จัดการ
สารสนเทศ จนเกิดการปฏิวัติทางด้านการคมนาคมและการสื่อสาร ท าให้โลกเชื่อมโยงกันจนท าให้ค าว่า
“โลกาภิวัตน์” แพร่หลายในช่วงสองทศวรรษสุดท้าย สภาวะดังกล่าวแสดงให้เห็นถึงการปรับเปลี่ยน
กระบวนทัศน์ ซึ่งหมายถึง ทัศนะพื้นฐานในการมองโลก มองชีวิต และการก่อตัวของกระบวนทัศน์ทาง
การศึกษาชุดใหม่อันเนื่องมาจากทัศนะในการมองความรู้สมัยใหม่ได้ถูกตั้งข้อสงสัย ไม่เชื่อถือและถูก
วิพากษ์อย่างถอนรากถอนโคน บทนี้จึงแบ่งเนื้อหาออกเป็นสองส่วน คือสภาวะหลังสมัยใหม่และการ
เอกสารประกอบการสอนรายวิชากระบวนทัศน์ทางการศึกษา พรใจ ลี่ทองอิน | 140
