Page 87 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik
P. 87
Bu tuproqlarning tipi, xossalari va sizot suvlarining yotish chuqurligini
aniqlash uchun tuproq kesmalari solinadi, tuproqning haydalma qatlamidan
namunalar olinadi va 1:1000 - 1:5000 kо‘lamdagi tuproq xaritanomalari tuziladi va
shu asosda maydonda tarqalgan tuproqlarga tavsif beriladi. Lekin kо‘p sonli
kuzatishlardan shu narsa ma’lumki, har qancha jiddiy kimyoviy tahlillar natijasida
ham tuproq unumdorligidagi olachalpoqlilikni uzil-kesil aniqlab bо‘lmaydi. Buni
aniqlashda tajriba maydonchasiga ma’lum bir qishloq xо‘jalik ekinlarini ekish juda
qо‘l keladi. Masalan, tadqiqotlar о‘tkazilishi rejalashtirilayotgan maydonga ikki yil
davomida bironta don-dukkakli ekin ekilsa, birinchidan, u tuproq unumdorligidagi
farqni kо‘rsatadi, ikkinchidan, tо‘playdigan azoti va qoldiradigan organik massasi
hisobiga unumdorlikdagi olachalpoqlikka qisman bо‘lsada barham beradi. Odatda
ekinlarni bunday ekish rekognossirovka uchun ekish deb yuritiladi.
Tajriba maydonchasining relyefi. Dala tajribalarida joyning relyefiga
qо‘yiladigan talablar tadqiqotlarning maqsadi va yetishtiriladigan ekin turlaridan
kelib chiqadi. Dala tajribalarida relyef oldiga qо‘yiladigan talablar mazkur о‘quv
qо‘llanmaning “Sug‘oriladigan sharoitda amalga oshiriladigan dala tajribalarining
о‘ziga xos xususiyatlari” deb nomlangan qismida batafsil bayon qilingan.
3.7. Dala tajribasi uslubiyotining tarkibiy qismlari
Dala tajribasi uslubiyoti deganda, uni tashkil qiluvchi elementlarning majmui
tushuniladi. Tajribadagi variantlar va ularning soni, bо‘lakchalar, ularning
maydoni va yо‘nalishi, takrorliklar va ularni joylashtirish tizimi, hosilni
yig‘ishtirib olish usuli va boshqa shu kabilar dala tajribalarining elementlaridan
hisoblanadi.
Variantlar va ularni joylashtirish. Dala tajribasidagi bir-biridan faqat
о‘rganilayotgan bitta belgisi bilan farqlanadigan, lekin bir xil yuzaga ega bо‘lgan
bо‘lakchalarga tajriba variantlari deyiladi.
Tajriba variantlarining soni tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri tajribaning tipikligiga ta’sir
etmasada, undagi xatoliklarga kuchli ta’sir kо‘rsatadi. Variantlar sonining 10-12
87
