Page 82 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

Ishlab chiqarish sharoitlarida о‘tkaziladigan dala tajribalari birmuncha

soddalashtirilgan tizimda amalga oshirilib, о‘z ichiga eng zarur variantlarni oladi.

Tadqiqotlarning maqsadiga kо‘ra dala tajribalari ikkita guruhga bо‘linadi:

 agrotexnikaviy dala tajribalari;

 nav sinash dala tajribalari.

Agrotexnikaviy dala tajribalari turli hayotiy omillar va yetishtirish

sharoitlarining ekinlar hosildorligiga ta’sirini qiyosiy baholash uchun о‘tkazilsa,

nav sinash dala tajribalari genetik jihatdan turli navlarni bir xil oziqlanish

sharoitlarida taqqoslash va shu asosda nav va duragaylarning maxsuldorligini

baholash uchun amalga oshiriladi. О‘g‘itlar ustida amalga oshiriladigan dala

tajribalari - agrotexnikaviy dala tajribalari jumlasiga kiradi.

Dala tajribalarining bu ikki turi о‘rtasida keskin chegara yо‘q, chunki ba’zan

nav sinash ishlari turli oziqlanish fonlarida о‘tkazilsa, ba’zi hollarda

agrotexnikaviy dala tajribalarida bir nechta istiqbolli navlar о‘rganilishi mumkin.

Tajribada ishtirok etayotgan omillarning soniga qarab:

 bir omilli;

 kо‘p omilli dala tajribalari farqlanadi.

Agar dala tajribasida bitta oddiy yoki murakkab miqdoriy omil (о‘g‘it yoki

pestitsid dozasi, ekish me’yori va h.k.) bir nechta gradatsiyada о‘rganilsa yoki bir
nechta sifat omillari (turli ekinlar, navlar, ishlov berish usullari, о‘tmishdosh

ekinlar va h.k.)ning ta’siri taqqoslansa, bunday tajribalar oddiy yoki bir omilli dala
tajribalari deb yuritiladi (…jadval).

Bir vaqtning о‘zida ikki yoki undan ortiq omilning о‘zaro ta’siri
о‘rganiladigan tajribalar kо‘p omilli tajribalar deb yuritiladi.

Dala tajribalarida omillarning о‘zaro ta’siri ijobiy yoki salbiy bо‘lishi

mumkin. Masalan, sug‘orish natijasida gektaridan 10 s, о‘g‘it qо‘llashdan esa 5 s

о‘larni birgalikda qо‘llshdan esa, 25 s qо‘shimcha hosil olingan bо‘lsin. Bunda

qо‘shimcha ijobiy samara:

25 - (10 + 5) = 10 s/ga ni tashkil etadi.

82