Page 80 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

berish, shuningdek, ulardan foydalanish umuman mumkin emas. Tasodifiy

maydonchalarda о‘tkazilgan tadqiqotlarni (ular qanday maqsadda о‘tkazilishidan

qat’iy nazar) dala tajribalari deb atash mumkin emas.

3.4. Hosilni hisobga olish va tajribaning haqqoniyligi.

Qishloq xо‘jalik ekinlarining hosili va mahsulot sifati - tajriba variantlarining

xolis kо‘rsatkichidir. Hosilni hisobga olish yо‘li bilan tajriba variantlarida

о‘rganilayotgan sharoit va omillarning ta’siri miqdoran aniqlanadi,

О‘tkazilgan tajriba haqqoniy bо‘lgandagina hosilni hisobga olish va uning

sifatini baholash ma’lum bir qimmatga ega bо‘ladi.

Tajriba haqqoniy bо‘lishi uchun uning tizimi va uslubiyoti, о‘tkaziladigan joy

va shart-sharoitlari tadqiqotning oldiga qо‘yilgan maqsad va vazifalarga mos

kelishi kerak.

Tajribalarning haqqoniyligi va aniqligi bir-biri bilan bog‘liq, lekin mustaqil

tushunchalardir.

Aniq tajribadan olingan natijalarni о‘ziga xos matematik yoki statistik usullar

yordamida hisoblab topiladi.

Dala tajribalarining aniqligiga agrometeorologik sharoitlarning turli-

tumanligi, tajriba maydoni tuproqlarining bir jinsli bо‘lmasligi, agrotexnikaviy

tadbirlarni о‘tkazishda yо‘l qо‘yiladigan ayrim nuqsonlar turlicha ta’sir kо‘rsatadi

va shu asosda tajribaning xatoliklari yuzaga keladi.

Dala tajribalarida uchraydigan xatoliklarni uchta toifaga bо‘lish mumkin.

Tasodifiy xatolar – turli omillarning о‘zaro ta’siri natijasida yuzaga keladi.

Tasodifiy xatolar tajriba aniqligiga sezilar-sezilmas ta’sir kо‘rsatadi. Dala

tajribalarida tasodifiy xatolarni yuzaga keltiradigan о‘ziga xos elementlar mavjud.

Tasodifiy xatolarning о‘ziga xos tomonlaridan biri undagi ijobiy va salbiy

elementlarning о‘zaro ta’sirlashishi natijasida tajriba aniqligiga yetkaziladigan

zararning kamayishi va silliqlanishidir.

Tasodifiy xatolarga iqlimdagi sovuq va issiq, seryog‘in va quruq kunlarning

almashib turishini misol qilish mumkin.

80