Page 75 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

Tuproqqa tushadigan suv dinamikasida ham о‘ziga xos farq kuzatiladi.

Lizimetrlarning tubi yopiq bо‘lgani sababli quyi qismda yuzaga keladigan havoli

qatlam gravitatsiya suvlarining pastga tomon erkin harakatlanishiga tо‘sqinlik

qiladi yoki boshqacha aytganda suvning tabiiy tuproqlardagi kabi tо‘la shimilishi

sodir bо‘lmaydi.

Shuningdek, suvning shimilishi lizimetrlarning chuqurligiga ham bog‘liqdir.

Suv chuqur lizimetrlarda sayoz lizimetrlardagiga nisbatan kо‘proq tо‘planadi.

Sayoz lizimetrlardagi tuproq yuzasidan suvning bug‘lanishi chuqur

lizimetrlardagiga nisbatan kо‘proq bо‘ladi.

Shimiladigan suv miqdori quyidagi sharoitlarga bog‘liq bо‘ladi:

 lizimetrning tuproq bilan tо‘ldirish usuliga (tabiiy holatini saqlab

qolgan tuproqlarda shimilish kо‘proq bо‘ladi);

 tuproq xossalariga (tuproq qanchalar mayda bо‘lsa, suv shuncha kam

shimiladi);

 yil fasllariga (bahor va kuzda kо‘p, yoz va qishda kam);

 yog‘in-sochin miqdori va ularning yil davomida taqsimlanishiga;

 tuproq va havo haroratiga (harorat qancha yuqori bо‘lsa, suv kо‘p

bug‘lanib, kam shimiladi).

Agrokimyoda lizimetrik usuldan oziq moddalarning tuproqdan yuvilishini
о‘rganishda ham foydalaniladi. Bu kattalik tabiiyki, birinchi navbatda shimiladigan

suv miqdori bilan bog‘liqdir.
Zeyelxorst yopiq, harakatlanuvchan lizimetrlarida (1,33 m chuqurlikka ega) 5

yil davomida shudgorlab tashlab qо‘yilgan loyli va qumli tuproqlarda azotning
yо‘qolishi о‘rganilgan. Olingan natijalar yil davomida 1 ga maydondan

yо‘qoladigan azotning о‘rtacha miqdori loyli va qumli tuproqlarda mos ravishda

60,9 va 28,8 kg ni tashkil qilishini kо‘rsatgan. A.V.Klyucharevning 20 sm

chuqurlikka ega sayoz metall lizimetrlarda о‘tkazgan tajribalarida shudgorlab-

tashlab qо‘yilgan 1 ga maydondan yil davomida 43 kg nitrat shakldagi azot

yuvilishi aniqlangan.

75