Page 70 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

2-Amaliy mashg‘ulot. Lizimetrik tajribalarini sxemalarini tuzish va
tajribani qо‘yish yо‘llari.

Lizimetrik tajribalar birinchi bо‘lib taniqli ingliz olimi Jon Dalton tomonidan

18-asrning oxiri 19-asrning boshlarida atmosfera yog‘in-sochinlarining sizot

suvlarni tо‘yintirishdagi ahamiyatini о‘rganish maqsadida amalga oshirilgan.

Lizimetrik tadqiqotlar agrokimyoda ham keng kо‘lamda qо‘llaniladi. Undan

tuproqdagi, shuningdek, о‘g‘itlar bilan kiritiladigan oziq elementlarning yuvilishini

о‘rganishda keng foydalaniladi.

Lizimetrik tadqiqotlar tuproq va undagi oziq elementlar, о‘g‘itlar va о‘simlik

о‘rtasidagi munosabatlarni aniqlashda о‘ziga xos о‘rinni egallaydi. Tuproqqa

kiritiladigan va hosil bilan olib chiqiladigan oziq moddalar о‘rtasidagi farqni va

tuproqdagi oziq moddalar muvozanatini aniqlashda ham ayni usulni qо‘llash

yaxshi natija beradi.

Aytilganlardan tashqari bu usuldan о‘g‘itlar ta’sirida tuproq xossalarining

о‘zgarishini (masalan, suv о‘tkazuvchanlik), turli ekinlardagi transpiratsiya

kooefitsentlari kо‘rsatkichlarini aniqlashda ham foydalanish mumkin.

Sug‘oriladigan dehqonchilik sharoitida suv muvozanatini, shо‘rlangan

tuproqlarni yuvish va qishloq xо‘jalik ekinlarining sug‘orish tartibini о‘rganishda
ham lizimetrik tajribalar ma’lum ahamiyat kasb etadi.

Lizimetrik tajribalar maxsus moslamalar – lizimetrlarda amalga oshiriladi.
Tadqiqotlarning maqsadi va vazifalariga bog‘liq ravishda turli konstruksiyali

lizimetrlardan foydalaniladi.
Lizimetrlardagi tuproq qatlamining qalinligi 20-25 sm dan bir necha m gacha

bо‘lishi mumkin. Amalda 1 m qalinlikdagi tuproq qatlamiga ega bо‘lgan

lizimetrlar kо‘p ishlatiladi.

Lizimetrlar oldiga quyidagi talablar qо‘yiladi:

1. Lizimetrik tadqiqotlardagi sharoit imkon qadar tabiiy sharoitga yaqin

bо‘lishi lozim. Buning uchun ular tuproq о‘rasiga joylashtiriladi va ularning sathi

tevarak-atrof bilan tenglashtiriladi.

70