Page 72 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

2.1. Beton yoki g‘ishtli lizimetrlar

Beton yoki g‘ishtdan tayyorlanadigan lizimetrlarda kо‘p yillik tadqiqotlar olib

2
boriladi. Odatda ularning yuzasi 1-2, ba’zi hollarda 4 m ni tashkil qiladi. Ular kо‘p
yillar davomida xizmat qiladi. Masalan, Moskva qishloq xо‘jalik akademiyasida

V.R.Vilyams tomonidan 1900 yilda qurilgan va Yangi Aleksandriya qishloq

xо‘jalik institutida P.F.Barakov tomonidan 1903 yilda qurilgan lizimetrlar 30-40

yil davomida faoliyat kо‘rsatgan. Betonli lizimetrlarga kо‘pincha keltirilgan

tuproqlar tо‘ldiriladi. Ularda dunyoning turli mamlakatlarida о‘simlik, о‘g‘it va

tuproqlar ustida statsionar tajribalar olib borilmoqda.

2.2. Metall lizimetrlar

Ularning shakli turli-tuman (silindrsimon, kubsimon, parallelepipedsimon)

bо‘lib, tabiiy tuzilishga ega va keltirilgan tuproq bilan ishlashga mо‘ljallangan.

Keltiriladigan tuproqlar odatda ichkari qismi asfalt loki bilan qoplangan, ruxlangan

pо‘latdan tayyorlangan silindrsimon yoki parallelepipedsimon lizimetrlarga

joylanadi. Ularning tubiga beton lizimetrlardagi kabi shag‘al yoki qumdan drenaj

qilinadi. Tuproq bilan tо‘ldirilgan lizimetrlar yerga kо‘miladi (undagi tuproq sathi

yer yuzasi bilan bir xil bо‘lishi shart) yoki avvaldan yerga kо‘milgan, о‘zidan

diametri bir oz katta bо‘lgan silinr yoki yashchikka joylashtiriladi. Tashqi idish

chuqur devorlarini ushlab turish uchun xizmat qilsa, ichki idish lizimetr vazifasini
о‘taydi.

Barcha shakldagi metall lizimetrlarning tubidagi teshikchaga nay (kranchasi
bilan) о‘rnatiladi va uning tagiga filtrat tо‘planadigan idish joylashtiriladi.

Namunalar olishda tuproqning tabiiy tuzilmasini buzmaslik uchun
silindrsimon lizimetrlarning pastki qismi alohida, о‘tkir uchli uchburchak shaklida,

yasaladi va asosiy qismiga biriktirib qо‘yiladi. A.V.Klyucharevning lizimetri shu

tipdagi lizimetrlarga yaqqol misol bо‘ladi. U (7–rasm) diametri 11 sm, chuqurligi

20 sm bо‘lgan yupqa devorli pо‘lat silindr (1) dan iborat. Tabiiy tuzilishi saqlangan

tuproq tо‘ldirilgan silindrning pastki qismiga drenajli, ruxlangan voronkasimon

taglik (2) zich qilib mahkamlanadi.

72