Page 92 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

Dala tajribalaridagi takrorliklar va ularni joylashtirish usullari. Dala

tajribalarining aniqligi ularni zamonda (ya’ni ma’lum vaqt ichida) va makonda

(maydonda) tо‘g‘ri takrorlanishiga bog‘liqdir.

Dala tajribalarining turlari haqida sо‘z ketganda, о‘g‘itlar ustida

о‘tkaziladigan dala tajribalari kamida 3-4 yil davom etishi, boshqacha aytganda,

takrorlanishi shart deyildi. Bu bevosita tajribani utkazish jarayonida iqlim

sharoitlarining turlicha bо‘lishi bilan izohlanadi.

Dala tajribalaridagi variantlar maydon (makon) ning о‘zida bir necha marta

takrorlanadi va bu bilan tuproq unumdorligidagi olachalpoqlik hisobiga yuzaga

keladigan xatoliklar kamaytiriladi.

Tajriba ishlari uslubiyotida takrorliklarni joylashtirishning turli

kо‘rinishlaridan foydalaniladi:

 yig‘ma usulda joylashtirish;

 sochma usulda joylashtirish.

3 - rasmda о‘z ichiga beshta variantni olgan dala tajribasini tо‘rtta takrorlikda

joylashtirishning ikkita usuli ham kо‘rsatilgan. Rasmning «a, b va v» bandlarida

takrorliklar yig‘ma usulda joylashtirilgan, ya’ni barcha takrorliklar bitta maydonda

yaxlit joylashtirilgan. Ular bir-birlaridan faqat bir va ikki yarus kо‘rinishida

joylashganligi bilan farq qiladi.
Sochma usulda joylashtirilganda esa (11-rasmning ’’g’’ bandiga e’tibor

bering), takrorliklar bitta maydonning turli joylarida va hatto boshqa-boshqa
maydonlarda ham joylashtirilishi mumkin. Agrokimyoviy tadqiqotlarda

joylashtirishning bunday usulidan kamdan-kam hollarda foydalaniladi. Masalan,
turli darajada eroziyaga chalingan tuproqlarda о‘g‘itlar samaradorligi

о‘rganiladigan tajribalarda takrorliklarni sochma usulda joylashtirishga tо‘g‘ri

keladi. Shuningdek, yangi agrotexnikaviy tadbir yoki navlarni turli tuproq

sharoitlarida о‘rganish rejalashtirilgan dala tajribalarida ham qо‘llaniladi.

92