Page 157 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

sm (10sm. bu qatlam osti A2 10-31 sm. Qo‘ng‘ir bo‘z rangli donador- mayda
kesakli strukturali. B1 qatlam 31-64 sm. Jigarrang-qo‘ng‘ir rangli, yirik kesakli
struktura, zich, B2 qatlam 64-109 sm. Qo‘ng‘ir-jigarrangli, yirik kesakli

strukturali, zich, keyingi qatlam B3 109-180 sm. Och qo‘ng‘ir-sarg‘ish rangli,
karbonatlardan oqish dog‘lar pastki qatlamda mayda karbonat tugunchaklari,
uncha zichlanmagan, keyingi qatlam-C 180-260 sm. Ochroq rangda,
karbonatlar kamroq og‘ir mexanik tarkibli. Ushbu morfologik
ko‘rsatkichlardan shuni ta’kidlash lozimki, qo‘ng‘ir tog‘ umon tuproqni
chirindili qavati, jigarrang tuproqga nisbatan ancha qalin A+B1+B2 100-150 sm.
tashkil etadi, yuqori qavatlarida chirindi miqdori 6-8% ayrim hollarda -15 % ga

yetadi, umumiy azot 0,244-0,461, fosfor 0,171-0,218, kaliy 2,35-2,52 % tashkil
etadi. Bu tuproqlar neytral reaksiyaga ega bo‘lib singdirish sig‘imi juda katta
100 gr. tuproqda 26-40 mg/ekv. Bu zonani tabiiy o‘rmonlarini saqlash ayniqsa
yong‘oqzorlarni, yangi daraxtzorlar mevali bog‘lar barpo etish borasida ishlar
olib borish kerak.

Baland tog‘ mintaqasining (subalpik va alpik) qo‘ng‘ir tusli tog‘ o‘tloqi
va o‘tloqi dasht tuproqlari bu mintaqa tuproqlari g‘arbiy Tyan-Shan, Zarafshon,
Xisor tog‘larining suv ayrg‘ichlari va unga yondashgan qiyaliklarda joylashgan.
Dengiz sathidan 1800-2000 metrdan baland tog‘larda hamda 2600-
2800m.gacha balandlikda rivojlangan. Subalp mintaqaning iqlimi mo‘tadil
sovuq yozi qisqa, salqin yog‘inlar miqdori 400mm. dan 800mm.gacha yog‘adi.

1.7-9 rasmlar. Baland tog‘ mintaqa tuproqlari.

Baland bo‘yli xilma-xil o‘simliklar o‘sadi. Tog‘- o‘tloqi dasht, qo‘ng‘ir
tusli va och tusli qo‘ng‘ir tuproqlar tarqalgan. Tog‘ o‘tloq-dasht qo‘ng‘ir tusli
tuproqlar ko‘proq sernam yon bag‘irlarda och tusli qo‘ng‘ir tusli tuproqlar esa
birmuncha quruq yon bag‘irlarda uchraydi. Subalp zonada to‘q –tusli qo‘ng‘ir
tusli tuproqlarda gumus 4-5% atrofida bo‘lib, azotga boydir (0,46-0,55%). Bu
tuproqlar yaylov sifatida foydalaniladi.

157