Page 152 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

Gumus zaxirasi tuproq qatlamining 0-50 sm. gacha o‘rtacha miqdori
qancha ekanligi ham hisoblanadi. Har bir qatlamdagi gumus miqdori
hisoblanib,ortacha miqdori aniqlanadi. 45,60 t/ga+18,75 t/ga+10,50

t/ga=74,85t/ga, tuproqning 0 sm. dan 50 sm.gacha bo‘lgan qatlamida jami
gumus miqdori 74,85 t/ga.
Tuproq qatlamlari bo‘yicha hisoblangan gumus zaxirasining grafik yoki
diagramma shaklidagi chizmasini chizish, tuproqning gumusga oid
kartagrammasinini ham tuzish mumkin.

Tuproq kesmasining Tuproqlarning genetik Tuproqlarning hajm Gumus miqdori, (w),
raqami,sm qatlamining qalinligi, og‘irligi, (d1), g/sm 3 %
(h), sm
1 2 3 4
0-20 1,14 2,00
K1 20-35 1,25 1,00
35-50 1,40 0,50

Xududiy kartagrammalar tuproqlarning eroziyalanganlik darajasi,
sho‘rlanishga, gumusga, NPK ga va boshqa ko‘rsatkichlar uchun tuziladi.
Tuproqni dalada tekshirish ishi,asosan, tekshirilmoqchi bo‘lgan joyning

tabiiy sharoiti va tuprog‘i haqidagi ma’lumotlarni to‘la o‘rganib chiqishdan
iborat. Shu joyning topografik asosi, rejasi, tuproqlarning tarqalishi va
joylashishini o‘rganib chiqiladi. Fermer xo‘jaliklar uchun tuproq kartasi va
bonitirovka kartasi tuzilgan. Bonitirovka kartasida tuproqlarning sifati bo‘yicha
nomi va bonitet ballari keltirilgan bo‘ladi.

Tuproq xaritasi va agrokimyoviy kartagrammalar.
Tuproq kartasi va agrokimyoviy kartagrammalar ham mavjuddir.
Tuproq kartasi va agrokimyoviy kartagrammalar umumiy va regional
xillarga ajratiladi. Umumiy kartagrammalar barcha zona va regionlarda tuzilishi
shart. Regional kartagrammalar tabiiy sharoitning o‘ziga xos xususiyatlariga,
tuproq qoplamiga, xo‘jalikning ixtisosiga qarab bir yoki bir necha tabiiy zonalar
uchun alohida xo‘jaliklarda tuziladi.
Tuproq kartalari, bonitirovkalash ishlari va kartagrammalar yerga ishlov,
o‘g‘itlashni, tuproqlarning meliorativ holatini,sho‘rlanish turlarini aniqlashda

foydalaniladi.Fermer xo‘jalik tuproqlarida agrokimyoviy tekshirish o‘tkazish va
agrokimyoviy xaritanoma tuzish uchun ekin maydonlarining chegarasi
tushirilgan fermer xo‘jalikning yerdan foydalanish plani bo‘lishi kerak. Bunda
sug‘oriladigan maydonlar uchun 1:10000, lalmikor yerlar uchun 1:25000,
pichanzor hamda yaylovlar uchun 1:50000 masshtabdagi xo‘jalikning yerdan

foydalanish kartagrammalaridan foydalaniladi. Agrokimyoviy kartagrammalar
o‘g‘itlardan doimiy ravishda foydalanib, fermer xo‘jaliklar uchun 4-5 yilda 1

152