Page 150 - Raimbayeva G., Mirhayarova G. O'zbekiston tuproqlari va ularning evolyutsiyasi. elektron darslik

yilni tashkil etadigan, qiyin melioratsiyalanadigan, sho‘rlangan, murakkab
agrotexnik va meliorativ tadbirlarni talab etuvchi yerlarga mahalliy o‘g‘itlarni
(go‘ng-20 t/ga), chuqur yumshatish (50-60 sm) kerak.

Agromeliorativ tadbirlardan - fitomelioratsiya ekinlari sifatida kuchli va
juda kuchli sho‘rlangan yerlarda sho‘rga chidamli, dukkaklilar, ildiz tizimi
sanoat va tibbiyot sohasida qimmatbaho xomashyo hisoblangan “shirinmiya”
o‘simligini meliorant o‘simlik sifatida qo‘llash orqali tuproq qatlamlaridagi
tuzlar miqdorini kamaytirib, sizot suvlari sathi chuqurlashadi. Sho‘rxoklashgan
tuproqlarning singdirish kompleksidagi natriyni kamaytiruvchi- o‘zlashtiruvchi
“Amarant va boshqa natriyni o‘zlashtiruvchi” o‘simliklarni ekish yaxshi samara

beradi.
- Sho‘rlangan sug‘oriladigan yerlarning sho‘rini yuvishda sho‘rlanishning
darajasiga va tiplari, tekislanganligi, mexanik tarkibi, suv o‘tkazuvchanligi,
suvda oson eruvchi tuzlar miqdorini hisobga olib, kuchsiz sho‘rlangan yerlarda
3
gektariga o‘rtacha 2,5-3,5 ming m , o‘rtacha sho‘rlangan yerlarda 4,0-5,0 ming
3
3
m , kuchli sho‘rlangan yerlarda 6,0-6,5 ming m , juda kuchli sho‘rlangan
3
tuproqlarni 6,5-7,5ming m me’yorlarida yuvish maqsadga muvofiqdir. Kuchsiz
sho‘rlangan yerlar 1 marta, o‘rtacha sho‘rlangan yerlar 2 marta va kuchli
sho‘rlangan erlarni 3 marta yuvish tavsiya etiladi;
- Tuproqlarni irrigatsiya eroziyasidan hamda deflyatsiyadan himoyalash,
kimyoviy va biologik vositalarni qo‘llash, bundan tashqari oraliq ekinlarni
ekish, tuproqlarning eroziyaga uchraganlik darajasiga qarab organik va mineral
o‘g‘itlarni tabaqalashtirilgan holda qo‘llash lozim.

- Tog‘li va tog‘ etagi hududlari lalmi tuproqlari holatini tubdan yaxshilash
maqsadida quyidagi tadbirlar majmuasini qo‘llash tavsiya etiladi:
- O‘rta va past tog‘lar hamda tog‘oldi hududlarida tarqalgan turli darajada
eroziyalangan lalmi yerlarning jigarrang va to‘q tusli bo‘z tuproqlarda yuz
beradigan eroziyaning oldini olish va etishtiriladigan ekinlarning hosildorligini

va tuproqlar unumdorligini oshirish maqsadida don-beda ko‘p yillik o‘tlar
almashlab ekish agrotexnologiyasini qo‘llash;
- Qiyalik yerlarning nishabligi 5-7-100 gacha bo‘lgan maydonlarga kuzgi ishlov
berishda yerni ko‘ndalangiga haydash, minimal ishlov berish texnologiyasini
qo‘llash imkonini beradi.
Lalmi yerlardagi jarlanish va turli degradatsiya jarayonlarining oldini olish
uchun tog‘ yonbag‘irlarida jarliklarni va qirg‘oqni mustahkamlovchi ekinlar,

ya’ni pistazorlar, jiydazorlar, yong‘oqzorlar, uzumzorlar barpo qilish maqsadga
muvofiqdir;
Lalmi tuproqlardan samarali foydalanish, tuproq unumdorligini saqlash va
oshirish, muhofaza qilish uchun moyli, dukkakli va ozuqabop ekinlar etishtirish
tadbirlari belgilanadi.
Tuproq unumdorligini saqlash va oshirish maqsadida birinchi navbatda bir

konturda faqat bitta turdagi ekin joylashishini ta’minlash zarur. Bitta konturda
150